مسلم نوری - phd student, Payame Noor University
رستم صابری فر - Associate Professor, Department of Geography, Payame Noor University.
اسماعیل علی اکبری - Professor, Department of Geography, Payame Noor University.

تغییر کارکرد شهرها و بهره­مندی از فناوری اطلاعات و ارتباطات و ..، پراکندگی جمعیت، فعالیت و سکونت را در پی داشته است. این روند، در کنار تاثیرات مخرب اجتماعی و زیست محیطی، پیامدهای اقتصادی کاملا مشهود و قابل سنجشی در پی داشته­است. برای جلوگیری از پیامدهای مورد اشاره سنجش میزان وقوع این روند و تاثیر عوامل ملی و محلی بر آن انجام مطالعه تطبیقی بسیار راهگشاه خواهد بود. به همین دلیل، هدف پژوهش حاضر مقایسه تطبیقی روند پراکنده­رویی دو شهر اسفراین و بجنورد است. در این راستا، پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش تحقیق، تحلیلی- تطبیقی است. داده های مورد نیاز از مطالعات کتابخانه­ای- اسنادی گردآوری و جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از مدل­های هلدرن، آنتروپی شانون و ضریب جینی بهره­گیری شد. یافته­های پژوهش نشان­ داد که بر اساس مدل هلدرن، ۸۴ درصد از رشد فیزیکی شهر اسفراین در فاصله سال­های ۱۳۴۵-۱۳۹۵ مربوط به رشد جمعیت و حدود ۱۶ درصد نیز مربوط به رشد افقی و اسپرال بوده است. این شرایط برای شهر بجنورد نیز حدود ۸۸ درصد به رشد جمعیت و حدود ۱۲ درصد رشد هم مربوط به رشد افقی و اسپرال بوده است که نسبت به شهر اسفراین اندکی متفاوت است. مدل آنتروپی شانون نیز بیانگر رشد پراکنده (اسپرال) گسترش فیزیکی دو شهر اسفراین و بجنورد است. ضریب جینی محاسبه شده برای شهر اسفراین ۰۶۹/۰ و برای شهر بجنورد ۰۵۴/۰ می­باشد که بیانگر این واقعیت است که رشد پراکندگی جمعیت (رشد اسپرال) شهر اسفراین ۰۱۵/۰ درصد بیشتر از شهر بجنورد می­باشد. از آنجا که ادامه چنین شرایطی، پیامدهای زیست­محیطی، اجتماعی و اقتصادی فراوانی برای ساکنین شهرهای مورد اشاره دارد، پیشنهاد راهبردی پژوهش، کنترل و مدیریت توسعه فیزیکی شهر و بهره­گیری از سیاست توسعه میان­افزا است.

Horizontal growth, Physical expansion of the city, sprawl, Esfarayen, Bojnord, رشد افقی, گسترش فیزیکی شهر, رشد اسپرال, اسفراین, بجنورد