وحیده لطفی - دانشجوی کارشناسی ارشد سازه های آبی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
محسن مسعودیان - دانشیار گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
نیایش فندرسکی - دانشجوی دکتری سازه های آبی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

رودخانه مجموعه ای پویاست لذا به صورت طبیعی و با گذر زمان بستر و کناره های خود را تغییر می دهد. تغییر و تحولات مستمر جزفرآیندها و اصول طبیعی حاکم بر رودخانه هاست. همچنین در مواردی دیگر ما شاهد تغییراتی در رودخانه هستیم که به صورت غیرطبیعیو تحت تاثیر مداخلات انسانی پدید آمده است. در این تحقیق به بررسی و تعیین کیفیت ساختاری رودخانه تجن پرداخته شده و جهتانجام این تحقیق از روش شاخص کیفیت مورفولوژیکی (MQI) استفاده شده است. در این روش یک محدوده ۲۲ کیلومتری از رودخانهابتدا به بازه های همگن تقسیم و سه مولفه اصلی عملکرد مورفولوژیکی، مصنوعی و تعادل کانال مورد بررسی قرار گرفت. این سه مولفهشامل مجموعه ای از ۲۸ شاخص می باشد که در آنها پیوستگی طولی و عرضی، الگوی کانال، مقطع عرضی، ساختار بستر و پوششگیاهی حاشیه رودخانه مورد ارزیابی قرار می گیرد. ابتدا رودخانه تجن به ۷ بازه تقسیم گشت و سپس تمامی پارامترهای شاخص MQI،باز استفاده از سنجش از دور و بازدیدهای میدانی مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی ها نشان داد که از پنج کلاس کیفی شاخص MQI، بازه۲ با مقدار ۰/۸ دارای بیشترین کیفیت مورفولوژیکی در وضعیت خوب و بازه های ۵ و ۶ به ترتیب با مقادیر ۰/۱۳ و ۰/۱۷ در وضعیتخیلی ضعیف یا بد مورفولوژیکی قرار دارند. مشاهدات میدانی نشان داد بازه هایی از رودخانه که در اماکن مسکونی و درون شهری واقعشده اند، بیشترین مداخلات انسانی و لذا بیشترین تغییرات را تجربه نموداند. با توجه به مشاهدات میدانی و بررسی دقیق بازه هایرودخانه و مشاهده تغییرات حاصل آمده در آنها بر اثر عوامل انسانی و طبیعی و مقایسه این مشاهدات با نتایج تحقیق صورت گرفته،از تطابق خوبی برخوردار بوده است.

رودخانه تجن، کیفیت ساختاری، شاخص کیفیت مورفولوژیکی (MQI)