ندا امین - کارشناس ارشد آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان/دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
رضامراد صحرایی - دانشیار زبان شناسی همگانی/دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
بهزاد رهبر - استادیار زبان شناسی همگانی/ دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

هدف این پژوهش بررسی تفاوت واژگان فرهنگی-جغرافیایی در گویش های مناطق جغرافیایی مختلف ایران است. پرسش این است که آیا آن چه در گستره این واژگان وجود دارد تائید دیدگاه فرضیه نسبیت زبانی ورف (۱۹۵۶) است و باید از منظری شناختی به رابطه میان زبان و تفکر در این گویش ها توجه کرد یا این تفاوت و به طور کلی موضوع «واژگان فرهنگی-جغرافیایی» را باید از نگاهی گفتمانی و از سوی مقابل یعنی تاثیر فرهنگ و جامعه بر زبان واکاوید و تحلیل کرد. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی در چند مرحله و طی دو پرسشنامه (به ترتیب با ۱۱۰ و ۱۴۸ مشارک) صورت گرفت. پاسخ ها و داده ها با در نظر گرفتن تمام مولفه­های دخیل امتیازدهی و به صورت کیفی و کمی تحلیل شدند. نتایج نشان می دهد واژگان جغرافیایی-فرهنگی بیش از آن که به شناخت و نوع تفکر مردم جغرافیاهای مختلف گره خورده باشد، به شرایط اقتصادی-اجتماعی فرهنگ­ها پیوند دارد. این واژگان انعکاس تمایزات شناختی نیستند بلکه آینه­ای از جغرافیا، اقلیم، زیست بوم، مشاغل و رسوم جغرافیایی- فرهنگی گویشوران خود هستند و به عنوان جزئی از یک پیکره گفتمانی بزرگ، جزئیات و ناگفته­های بسیاری را از اقلیم محل تولید با خود حمل و منعکس می­کنند. بنابراین، این تفاوت­های واژگانی، به تفاوت فرهنگ و زیست بوم گویشوران بازمی گردند و در حیطه نسبیت زبانی و شناخت نیستند. دستاورد این پژوهش، تاکید به مرز باریک میان این دو نوع تفاوت واژگانی است که معمولا در پژوهش های شناختی-گفتمانی نادیده­ گرفته شده ­است. 

فرهنگ, گفتمان, گویش, نسبیت زبانی, واژگان فرهنگی-جغرافیایی