محمدجواد ایزک شیری - دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی دانشگاه دامغان
علیرضا جلالی - استادیار دانشگاه دامغان

یک جنبه از جرایم علیه اشخاص، جرایم علیه حیثیت و شرافت درنظر گرفته میشود. جنبه مذکور مورد حمایت قانونگذاران جوامع مختلف و علی الخصوص منشور جهانی حقوق بشر قرار گرفته است، به گونهای که هیچ فردی حق تعرض به جنبه مذکور اشخاص مورد حمایت قانون را نخواهد داشت. اما این حمایت تا یک مقدار مشخصی بسته به نوع قانونگذاری نظامهای حقوقی متفاوت، گسترش پیدا می کند، بطوری که حق آزادی بیان نیز در جوامع بشری دچار خدشه نگردد. بیان آزاد در زمره حقوق طبیعی و غیرقابل سلب از بشر به شمار می آید. از آن جهت که حقوق بایستی در جستجوی عدالت باشد و قواعدی را که از فطرت انسان و طبیعت امور ناشی میشود دریافته و اجرای آنها را تضمین کند، یعنی هرکس بتواند دور از هر تحمیل و فشاری بیندیشد و بدون ترس، باور خود را بیان کند. حقوق طبیعی حق آزادی بیان را که برخاسته از فطرت انسانی است، میتواند شناسایی و توجیه کند. هرنظام حقوقی با مشخص نمودن حدود و ثغور مرزهای آزادی بیان علاوه بر حمایت از این اصل حقوق بشری، سعی در حمایت از حیثیت اشخاص جامعه مینماید. لیکن امروزه در بیشتر نظامهای حقوقی پیشرفته و توسعهیافته، گرایش به سمت وسیع نمودن مرزهای آزادی بیان وجود دارد و دولتها سعی دارند با کیفرزدایی ها و کاهش دامنه جرم انگاری جرایم علیه شخصیت معنوی اشخاص، بر حق آزادی بیان ارج نهند. البته این بدان معنا نیست که آزادی بیان باید به طور کامل و بدون هیچ محدودیتی در جهان بروز داشته باشد، بلکه ابراز عقایدی که واقعا لطمات شدیدی به حیثیت افراد و حکومت میزنند، سرکوب خواهند شد. همچنین در نظر اسلام و مبانی دینی، مردم آزادند در مورد امور جامعه و نحوه اداره حکومت اظهارنظر بنمایند و به نقد و بررسی آن بپردازند، البته این آزادی تا جایی بسط پیدا میکند که به امور مهم و حیاتی جامعه ضربه ای وارد نگردد. در این پژوهش با استناد به روش توصیفی و تحلیلی سعی خواهیم کرد به سوال ذیل پاسخ دهیم: چگونه نظامهای حقوقی داخلی و بین المللی بین ارزشهای حفاظت از حیثیت اشخاص و حق بنیادین آزادی بروز بیان ارتباط ایجاد میکند؟ پس از بررسی ارکان قانونی، نظر دکترین حقوقی و رویه قضایی مربوط به جرم افترا در نظامهای متفاوت و اسناد بین المللی به این نتیجه خواهیم دست یافت که نظامهای حقوقی بین المللی توانسته اند بین اصول مذکور رابطه ای متعادل ایجاد کنند تا یک موضوع نسبت به موضوع دیگر برتر تلقی نشود.

افترا، آزادی بیان، مبانی فقهی، حقوق داخلی، اسناد بین المللی.