بررسی وضعیت دام و دامدار در شهرستانهای محدوده گردوغباردشت سیستان

منطقه سیستان با مساحتی بالغ بر ۱۵۱۹۷ کیلومتر مربع در ناحیه شمال شرق استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. منابع آبی دشت سیستان را رودخانه هیرمند و دریاچه هامون، تالابهای سه گانه هیرمند، صابری و پوزک، تشکیل می دهند، اما احداث سد بر روی رودخانه هیرمند و بروز خشکسالی های مکرر افزایش تکرار طوفان های ماسه و ریزگرد در منطقه را در پی داشته است. در این راستا و با هدف مقابله با این پدیده، از سال ۱۳۹۷ بنابه درخواست وزارت متبوعه، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور مسئول انجام مطالعه ای گردید تا جوانب مختلف این پدیده در منطقه را شناسایی و متناسب با آن راهکار مدیریتی ارائه نماید. مطالعه در قالب اکیپ های مختلف آغاز گردید . تعیین وضعیت دام و دامدار در کلیه آبادی های شهرستانهای محدوده گردوغباراین دشت یکی از این اهداف بود تا در نهایت سهم مدیریت دام در تولید ریزگرد مشخص گردد. مطالعات و جمع آوری داده ها به شکل میدانی، دنبال گردید. روش نمونه گیری، به صورت تمام شماری بوده و جامعه آماری را تمامی نقاط روستایی و عشایری شهرستانهای زابل، هامون، هیرمند، زهک و نیمروز تشکیل می داد. ابزار سنجش در این پژوهش؛ مشاهده و بررسی اسناد مکتوب در سازمانها و دستگاه های اجرایی مرتبط و بهره گیری از مصاحبات با دهیاران بود. متغیرها و صفات مورد نظر نیز تعداد و انواع دام پنج شهرستان مذکوررا شامل گردید. تجزیه و تحلیل داده ها، به کمک نرم افزارهای Excel و Spss۲۱ و با استفاده از آمارتوصیفی، انجام گرفت. نتایج حاصل نشان داد که جمع تعداد دام سنگین ( گاو) در سال مطالعه و در شهرستانهای محدوده ریزگرد دشت سیستان ۳۶۹۹۴ راس بود، جمع کل تعداد گوسفند ۴۹۰۹۶۵ واحد و تعداد کل بز موجود ۲۷۶۵۷۸ واحد بود. در کل جمع دام سبک ۷۶۷۵۴۳ واحد و تعداد کل شتر در این محدوده ۱۰۸۴۵ نفر بود. به همین ترتیب آمار تک سمیان محدوده ۲۰۵۶ سر را شامل گردید. جمع بندی آمارهای اخذ شده کل دام موجود در این محدوده را ۶۵۱۱۴۷ راس نشان داد. چنانچه هر گوسفند و بز بالغ ۱ واحد دامی و هر راس گاو ۵ واحد دامی به همین ترتیب شتر و تک سمیان ۷ واحد دامی در نظر گرفته شوند، با تبدیل هر یک از انواع دام، کل تعداد گاو آبادی های محدوده ریزگرد دشت سیستان ۱۸۴۹۷۰ و دام سبک ۷۶۷۵۴۳ ، شتر و تک سمیان نیز به ترتیب ۷۵۹۱۵ و ۱۴۳۹۲ واحد دامی را شامل خواهند شد. با این حساب، جمع کل دامهای شهرستانهای محدوده ریزگرد دشت سیستان در سال مطالعه ۱۰۴۲۸۲۰ واحد دامی را شامل گردید. چنانچه سهم دامهای سنگین عشایری ۲۶۴۰۶) راس) را از این تعداد دام کسر نماییم، تعداد دامهای سنگین غیر عشایری ۲۱۴۳۳ راس را شامل می گردد. به عبارتی %۵۵ دام سنگین ( انواع گاو و شتر) این محدوده عشایری و %۴۵ آن را غیر عشایری تشکیل می دهند. به همین ترتیب چنانچه تعداد دامهای سبک عشایری ۲۷۵۲۴۰)واحد دامی یا %۳۶ ) را از کل آمار ۷۶۷۵۴۳)واحد دامی ) کم کنیم تعداد دام سبک غیر عشایری ۴۹۲۳۰۳ واحد یا %۶۴ دامهای سبک محدوده ریزگرد دشت را بخود اختصاص خواهد داد. از کل دامداران۳۷۵۴۴ نفری محدوده ریزگرد دشت سیستان نیز سهم دامداران عشایری ۶۷۸۲ نفر بود. بدین ترتیب تعداد دامداران روستایی محدوده موردمطالعه ۳۰۷۶۲ نفر می باشد. دهند لذا اکثریت دامداران منطقه را دامداران روستایی به خود اختصاص داده اند بنابر این منطقی به نظر می رسد اگر برنامه ریزهای مدیریتی دام و مرتع در منطقه با اولویت برنامه های خاص دامداران روستایی تدوین گردد.

Keywords:

تعداد دام , تعداد دامدار , مدیریت مرتع , ریزگرد