فرشید آرام
فریبا قرائی
میترا حبیبی

با توجه به رشد سریع جمعیت در شهرها و نیز گسترش بیش ازپیش علم و فناوری و ارتباطات در دهه­های اخیر، بیشتر ارتباطات مردم با یکدیگر در دنیای مجازی رخ می­دهد و مردم کمتر از گذشته با محیط اطراف خود و ساکنین آن تعامل برقرار می کنند؛ این در صورتی است که در راستای تبیین و تدوین شاخص های معماری و شهرسازی بر بنیاد الگوی اسلامی–ایرانی، ضروری می­نماید علاوه بر محاسبه های فنی و مهندسی، ویژگی­های اقلیمی، جمعیتی و ملاحظات حقوقی شهروندان نیز مدنظر قرارگرفته و با اتکا بر آموزه­های دین محور، رویکردهایی فرهنگی باهدف حفظ منزلت انسانی موردتوجه قرار گیرد و کرامت انسانی و سایر مولفه های مترتب بر الگوی اسلامی نیز در فضاهای شهری متجلی گردد. با تامل در دیرینه تاریخی ایران زمین، به ­­سهولت می­توان نمونه­هایی از ارتباط شهروندان با یکدیگر در فضای شهری را در بازارهای دوره­ای، به­عنوان یکی از نهادهای مهم جامعه اسلامی در محلات/مراکز محله­ای، مشاهده­ ­کرد. در این پژوهش، بر مبنای روش توصیفی-پیمایشی و مطالعات اسنادی میزان تاثیر بازارهای دوره­ای بر تعاملات اجتماعی و رابطه شهروندان با محله و همسایگان در محله سکونتشان بررسی شده است. جامعه آماری این پژوهش، شامل ساکنین ­۶ محله شهر همدان می­باشد. بر همین اساس، ساکنین ۳ محله­ای که در آن بازارهای دوره­ای شنبه­بازار، سه شنبه بازار و پنج شنبه بازار دایر می­باشد، با ۳ محله متناظر که در آن بازار دوره­ای برپا نمی­شود، مقایسه و موردبررسی قرار می­گیرند.  نتایج تحقیق نشان می دهد که احیای بازارهای دوره­ای و ساماندهی آن ها، چنانچه مبتنی بر مکان­یابی هوشمندانه و نیاز محور باشد، در ترغیب و تشویق شهروندان برای حضور بیشتر در محلات خود بسیار راهگشا بوده و ضمن افزایش تعاملات و صمیمیت بین ساکنین، به عنوان یک مولفه معنایی، باعث هویت بخشی محلات/ مراکز محله در شهرهای ایران اسلامی می­شود.

بازارهای دوره ای, تعاملات اجتماعی, محله, هویت بخشی, حس تعلق