فریبا کرمی - عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز
مریم بیاتی خطیبی - عضو هیات علمی دانشگاه تبریز

در دهه های اخیر، وقوع انواع حرکات توه ای، در حوضه آبریز اوجان چای (دامنه شمالی توده کوهستانی سهند)، تحت تاثیر عوامل طبیعی و انسانی، و افزایش یافته و خسارت های مالی زیادی را به مردم و مسئولین تحمیل کرده است. برای پیشگیری و کاهش خسارت های ناشی از وقوع حرکات توده ای در حوضه مورد مطالعه، شناسایی و پهنه بندی نواحی حساس به زمین لغزش ها، ضروری به نظر می رسد. به این ترتیب، اجرای برنامه های عمرانی و توسعه بخش های مسکونی، کشاورزی، صنعتی و غیره، در اراضی دور از مناطق حساس و مستعد حرکات توده ای مواد، تا حدودی امکان پذیر خواهد شد. هدف این پژوهش، پهنه بندی خطر زمین لغزش و ممیزی مناطق پر خطی – کم خطر از نظر وقوع حرکات توده ای با بهره گیری از سامانه های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و نرم افزارهای ARC/VIEW , ARC/GIS و روش های آماری می باشد. برای ترسیم نقشه پهنه بندی با استفاده از روش آماری رگرسیون چند متغیره، از هشت متغیر (شیب، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه ، فاصله از جاده، فاصله از روستا یا شهر، واحدهای لیتولوژی، کاربری زمین، بارش) عوامل لیتولوژی، بارش، شیب و کاربری زمین مهمترین عوامل موثر در وقوع حرکات توده ای منطقه مورد مطالعه تعیین شدند. بر اساس این عوامل، مدلی برای پهنه بندی حوضه آبریز اوجان چای ارائه شد. صحت نقشه پهنه بندی خطر نیز با استفاده از روش های ریاضی مورد تایید قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در حدود 36 درصد منطقه مطالعاتی از نظر استعداد وقوع زمین لغزش، در محدوده خطر متوسط تا بسیار شددید قرار دارند. بدیهی است با شناسایی مناطق حساس و مستعد وقوع زمین لغزش حوضه آبریز اوجان چای، در برنامه ریزی ها و مدیریت کاربری اراضی، حد الامکان از اجرای برنامه های عمرانی و توسعه در مناطق مستعد به زمین لغزش اجتناب شود.

پهنه بندی خطر ، زمین لغزش ، توده آتشفشانی سهند، حوضه آبریز اوجان چای ، سیستم اطلاعات جغرافیایی