محمدامین جزی - کارشناس ارشد مهندسی عمران-راه و ترابریدانشکده مهندسی عمران،دانشگاه یزد، ایران، یزد، بلوار دانشگاه،
محمد حسین محمدی طامه - کارشناس ارشد مهندسی عمران-راه و ترابری.دانشگاه صنعتی شریف، ایران، تهران، خیابان آزادی،

راه آهن بخش مهمی از زیرساخت های حمل ونقلی بسیاری از کشورها است که نقش ویژه ای را در عرصه ای اقصادی، اجتماعی و صنعتی ایفا می کند. از این رو در این رویکرد حمل ونقلی همواره باید سطوح ایمنی، قابلیت اطمینان و راحتی مسافر حفظ گردد. خطوط ریلی در نتیجه آثار ترکیبی ترافیک و شرایط جوی به طور مداوم در معرض خرابی های زیادی قرار دارند. در نتیجه جهت حفظ سرویس دهی در سطوح مطلوب، انجام عملیات نگهداری و تعمیر (نت) لازم است. مبحث نگهداری و تعمیرات نقش مهمی در حفظ قابلیت اطمینان، ایمنی، افزایش بهره وری، کاهش هزینه و کاهش ریسک را بر عهده دارد. شناسایی و اولویت بندی خرابی ها و انتخاب استراتژی مناسب نگهداری و تعمیرات از بین سیستم های موجود نیز دارای اهمیت بسیاری است که باعث کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری می گردد. در این پژوهش سعی شده ابتدا خرابی های خطوط ریلی در قالب پنج معیار اصلی خرابی های هندسی، خرابی های مربوط به وضعیت ریل، تراورس، بالاست و صفحات اتصالی و پابندها تشریح شوند. هریک از اینخرابی ها، از خرابی های جزئی تر به عنوان زیرمعیار تشکیل شده اند. چهار سیستم نگهداری و تعمیرات واکنشی یا اضطراری، پیشگیرانه، موثر و بهره ور فراگیر نیز با استفاده از جمع آوری پرسشنامه های مناسب که به روش مصاحبه ای و از طریق نظرخواهی از متخصصان حوزه حمل ونقل ریلی و به کمک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP مقایسه شدند. بر اساس نتایج این تحقیق سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه با وزن نسبی ۳۲۱ / ۰ به عنوان بهترین سیستم در جهت ارزیابی و رفع عیوب خرابی ها انتخاب شد. پس از آن به ترتیب، سیستم نگهداری و تعمیرات واکنشی یا اضطراری با وزن نسبی ۲۹۱ / ۰ ، بهرهور فراگیر با وزن نسبی ۲۴۰ / ۰ و سیستم موثر با وزن نسبی ۱۴۹ / ۰ در اولویتهای بعدی قرار گرفتند. همچنین در اولویت بندی خرابی ها، خرابی های مربوط به وضعیت هندسی خط با وزن نسبی ۴۸۷ / ۰ و در راس آن زیرمعیار نشست یا تورم روسازی به عنوان مهم ترین خرابی خطوط راه آهن مشخص شد. پس از آن به ترتیب خرابی های مربوط به وضعیت ریل، بالاست، تراورس و اتصالات و پابندها در رتبه های بعدی قرار گرفتند. نتایج مربوط به تحلیل حساسیت نیز نشان داد که حساسیت اولویت بندی معیار شاخص های مربوط به خرابی های ریل بیش از سایر معیارها است. دو سیستم تعمیر و نگهداری واکنشی یا اضطراری و پیشگیرانه نیز نسبت به معیار شاخص های مربوط به خرابی های ریل دارای درصد تغییر وزن پایین تر و یکسانی بودند که این مسئله نشان دهنده ی حساسیت بسیار زیاد این دو گزینه نسبت به این معیار و نزدیک بودن اولویت آنها نسبت به یکدیگر است.

اولویت بندی؛ خرابی های خطوط راه آهن؛ تعمیر و نگهداری؛ تحلیل سلسله مراتبی AHP