سجاد آیدنلو - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی ،دانشگاه پیام نور، ارومیه، ایران

در یک داستان عجیب و افسانه­ای در بخش اصطلاحا تاریخی شاهنامه (دوره پادشاهی هرمزد ساسانی) بهرام چوبین با زنی تاجدار در کاخی دیدار می­کند و پس از این ملاقات هم خون می­گرید، هم سر بر آسمان می­فرازد و هم منش و گفتارش دگرگون می­شود و ادعای شاهی می­کند. درباره کیستی این بانوی رازناک از متن خود روایت شاهنامه تا نوشته­های معاصران، هشت تفسیر و دیدگاه مختلف عرضه شده است: ۱. زن جادوگر  ۲. بخت بهرام  ۳. پری  ۴. سروش  ۵. نفس فریبکار  ۶. دئنا  ۷. دیو یا ماده دیو  ۸. فر.  افزون بر تصریح شاهنامه به «بخت» بودن این زن و معرفی او به عنوان «پری» در دو متن کهن و معتبر (تاریخ­نامه طبری و نهایه­الارب)، اسلوب و ویژگی­های داستان نیز با روایات بن­مایه «پری و پهلوان» مطابقت بیشتری دارد و احتمالا این زن، بخت بهرام چوبینه بوده که در اصل در پیکر پری بر او پدید آمده و پهلوان را هم دلباخته و شیدای زیبایی خود کرده و هم با نشان دادن اقبالش، به عصیان علیه شاه ساسانی و نشستن بر جای او برانگیخته است. در    دگردیسی­های روایات ملی ایران، این پری با فرو نهادن بخشی از وجه اساطیری خود در گزارش شاهنامه به بانویی خوب­روی اما مبهم تبدیل شده است.

بهرام چوبین, زن تاجدار, بخت, پری, اناهیتا, شاهنامه