تعیین پتانسیل آب زیرزمینی منطقه تربت جام با استفاده از روش بیشینه آنتروپی و تحلیل سلسله مراتبی

با افزایش جمعیت، اهمیت منابع آب زیرزمینی به­ عنوان یکی از مهمترین منابع تامین کننده آب شرب در مناطق خشک بیش از پیش آشکار می شود. در این پژوهش، به منظور تعیین مناطق دارای پتانسیل آب زیرزمینی شهرستان تربت جام و اولویت ­بندی عوامل موثر از روش­ های تحلیل سلسله مراتبی و روش بیشینه آنتروپی با استفاده از مدل MaxEnt و عوامل فاصله و تراکم گسل، سنگ ­شناسی، شیب، جهت شیب، فاصله از آبراهه و تراکم زهکشی، طبقات ارتفاعی، کاربری اراضی، انحنای دامنه، شاخص رطوبت توپوگرافیک و شاخص موقعیت توپوگرافیک استفاده شده است. همچنین، برای ارزیابی این دو روش، از منحنی تشخیص عملکرد نسبی (ROC) استفاده شد. از مجموع ۲۲۰ چشمه موجود، به صورت تصادفی ۳۰ درصد به­ عنوان داده­ های اعتبارسنجی و ۷۰ درصد به­ عنوان داده ­های آزمون (روش بیشینه آنتروپی) طبقه ­بندی شدند. بر اساس روش بیشینه آنتروپی، نتایج نشان داد که ۲۹.۶ درصد حوزه آبخیز دارای پتانسیل آب زیرزمینی بالایی است. بر اساس نمودار جکنایف، لایه­ های ارتفاع (DEM)، شیب، فاصله از گسل و سنگ­ شناسی به ترتیب مهمترین عوامل تاثیرگذار بر پتانسیل آب زیرزمینی بودند. سطح زیر منحنی (AUC) در روش بیشینه آنتروپی، نشان­ دهنده دقت ۹۱ درصد (عالی) در مرحله آموزش و ۸۰ درصد (خیلی خوب) در مرحله اعتبارسنجی برای تعیین مناطق دارای پتانسیل آب زیرزمینی بود. بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی، ۳۴.۴ درصد حوضه دارای پتانسیل آب زیرزمینی می­ باشد و لایه ­های شیب، سنگ ­شناسی، ارتفاع و فاصله از گسل به ترتیب مهمترین عوامل تاثیرگذار بودند و دقت این روش ۷۳ درصد برآورد شد. نتایج نشان داد که به کارگیری روش­ های تحلیل سلسله مراتبی و روش بیشینه آنتروپی، ضمن صرفه ­جویی در زمان و هزینه، قابلیت مناسبی در پیش بینی پتانسیل آب زیرزمینی دارند و روش بیشینه آنتروپی برتری بیشتری نسبت به روش تحلیل سلسله مراتبی دارد.

Keywords:

اعتبارسنجی , منابع آب , منحنی تشخیص عملکرد , AHP , Maxent