محمد هدایت فرد - دانشجوی دکتری گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس
حمید غلامی - دانشیار گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده ی کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس
سید مسعود سلیمان پور - استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران
ارشک حلی ساز - استادیار گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده ی کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس

فرسایش آبکندی یکی از پدیده های مهم در تخریب سرزمین و بیابان­ زایی است که باعث برهم زدن تعادل منابع زیست محیطی و پایداری آن می ­شود. این پژوهش، با هدف تعیین عوامل موثر بر ایجاد فرسایش آبکندی، با استفاده از روش های داده ­کاوی در حوزه­ آبخیز بیان در شمال استان فارس انجام شد. به­ منظور مدل­ سازی فرسایش آبکندی، ازالگوریتم­ های خوشه ­بندی K-Means و درخت تصمیم CART بهره برده شد. دقت تخمین زده شده بر اساس پارامترهای موثر بر مساحت آبخیز ایجاد آبکندها در مدل نهایی، برای مجموعه داده­ های آموزشی برابر با ۱۰۰ درصد و برای مجموعه داده­ های آزمایشی ۷۱.۴۳ درصد می ­باشد. نتایج این پژوهش که منتج از اندازه ­گیری متغیرهای مختلف از ۴۰ آبکند منتخب، شامل یک متغیر هدف (مساحت آبخیز ایجاد) و ۱۲ متغیر پیشگو شامل شیب ایجاد، پوشش گیاهی، خاک لخت، سنگ­ریزه­ سطحی، لاشبرگ سطحی، هدایت الکتریکی عصاره­ اشباع، اسیدیته، نسبت جذبی سدیم، ماده­ آلی، رس، سیلت و شن، در عملیات میدانی و آزمایشگاهی و استفاده از فناوری­ های داده­ کاوی است، نشان می ­دهد که ایجاد آبکندها در این حوزه­ آبخیز تابع عوامل سیلت، اسیدیته، خاک لخت، سنگ­ریزه و ماده­ آلی می ­باشد. این نتایج تاثیر پوشش گیاهی و به تبع آن، وجود ماده­ آلی مناسب در خاک به­ عنوان مناسب ترین روش در امر کنترل آبکندها و اثر مخرب و تشدیدی اراضی لخت و فاقد پوشش گیاهی در تشدید فرسایش آبکندی را نشان می ­دهد. بنابراین، ضروری است، حتی­ المقدور با ایجاد و استقرار پوشش گیاهی دائم و سازگار، اقدام به پایداری و بهبود ساختمان خاک و افزایش ماده­ آلی شود و برنامه­ های کنترلی و مدیریتی، در اراضی که دارای مقدار سیلت بیشتری هستند، با دقت بیشتری عملیاتی شود.

بیابان زایی, پوشش گیاهی, تخریب سرزمین, خاک لخت, منابع زیست محیطی