رضا بیات - دانشجوی دکتری فیزیک و حفاظت خاک دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه لرستان
افسانه عالی نژادیان بیدآبادی - استادیار گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه لرستان
مجید صوفی - دانشیار مرکز تحقیقات و آموزش منابع طبیعی و کشاورزی استان فارس
عباس ملکی - استادیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه لرستان
امید علی اکبرپور - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه لرستان

مدیریت فرسایش آبکندی نیازمند شناخت عوامل موثر بر آن است. این پژوهش، باهدف طبقه بندی آبکندها و تعیین موثرترین ویژگی های موثر بر هدررفت خاک در منطقه فتح آباد بویین زهرا در استان قزوین انجام شد. محل بالاکند ۲۴ آبکند منتخب با سامانه موقعیت یاب جهانی ثبت و مشخصات شکلی مثل طول، عرض و عمق آن ها اندازه گیری شد. حجم کل هدررفت خاک با جمع احجام جزئی در مقاطع تغییر شکل آبکند تعیین شد. نمونه های سطحی خاک از بالاکند تهیه و نوع بافت، EC، pH، ماده آلی و برخی آنیون ها و کاتیون تعیین شدند. شاخص های مرتبط به شکل آبخیز از مدل رقومی ارتفاع حاصل از پردازش تصاویر پهپاد استخراج شد. گروه بندی آبکندها، همبستگی بین عوامل و تجزیه به مولفه های اصلی به ­ترتیب با استفاده از تحلیل خوشه ­ای و رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد، آبکندها دارای بالاکند عموما عمودی، مقطع عرضی ذوزنقه ای شکل و دارای پلان عمومی خطی هستند. متوسط عمق بالاکند، عمق در ۵۰ درصد طول آبکند و متوسط طول آن ها به ­ترتیب ۰.۴، ۰.۶ و ۲۵ متر بود. بافت خاک لوم و متوسط اجزای تشکیل دهنده بافت خاک شامل شن، سیلت و رس به ترتیب ۳۰، ۴۶ و ۲۴ درصد به دست آمد. متوسط شوری هشت dSm-۱ و متوسط pH نمونه ها ۸.۴ بود. حجم کل هدررفت خاک با متغیرهای به ترتیب سطح مقطع متوسط، متوسط عرض پایین و بالای آبکند، میزان شن، متوسط عمق آبکند و طول کل دارای ضرایب همبستگی بیشتر از ۰.۶ و در سطح یک درصد معنی دار بودند. نتایج رگرسیون چند متغیره نیز نشان داد که از موثرترین ویژگی­ های موثر بر هدررفت خاک به ­وسیله آبکندهای منطقه به ­ترتیب درصد اشباع، مقدار شن، طول حوضه، مساحت حوضه و ضریب گردی به ­ترتیب بیشترین تاثیر را در برآورد هدررفت خاک داشتند که وارد معادله پیش بینی هدررفت خاک شدند.

آبخیز, بالاکند, پهپاد, رگرسیون, قزوین, مساحت