تهیه نقشه فرسایش خاک در حوضه های دارای ایستگاه رسوب سنجی کشور

خاک به عنوان یکی از اجزای هر بوم سازه و منبع مهم تولید غذا، نقش بسیار جدی در ادامه حیات بشر دارد. لذا، ضرورت حمایت و حفاظت از خاک و جلوگیری از فرسایش آن، امری الزامی است. در مورد مقدار فرسایش و رسوب کشور، ارقام متفاوت و در برخی از پژوهش ها تا چند برابر اختلاف را ذکر کرده اند. این ارقام از کمتر از یک تا بیش از پنج میلیارد تن در سال با هم تفاوت دارند. محاسبه و ترسیم نقشه فرسایش و رسوب دهی، اطلاعات مهمی را ارائه می دهد که در طراحی سدها، مخازن، کانال ها، عملیات حفاظت خاک، ارزیابی خسارات محلی و غیرمحلی فرسایش و پروژه های آمایش سرزمین و ارزیابی قابلیت اراضی مورد استفاده قرار می گیرد. نقشه میزان فرسایش یکی از نقشه های پایه، علمی و کاربردی در بخش های مختلف اجرایی، تحقیقاتی و آموزشی می باشد. با توجه به ضرورت تعیین مقدار فرسایش و رسوب برای کل کشور و تعیین اولویت های اجرایی در مناطق با پتانسیل زیاد فرسایش، این پروژه توسط پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تعریف و به انجام رسید. بر این اساس، تفکیک حوزه های آبخیز رده هفت به هفت منطقه یا ناحیه شامل ۱) البرز شرقی ۲) البرز میانی ۳) البرز غربی ۴) ایران مرکزی ۵) زاگرس شمالی ۶) زاگرس میانی و ۷) زاگرس جنوبی صورت گرفت. آمار بلندمدت رسوب سنجی ۱۱۸ ایستگاه در این مناطق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و با روش حد وسط دسته ها مقدار رسوب هر ایستگاه تعیین شد. با توجه به میزان بار بستر رودخانه ها، با استفاده از مدل EPM میزان رسوب دهی و با در نظر گرفتن ضریب انتقال رسوب حوضه ها میزان فرسایش خاک تعیین و نقشه فرسایش خاک کشور برای حوزه های آبخیز مشرف به ایستگاه های هیدرومتری ارائه شد. نتایج نشان داد که میانگین رسوب دهی و میزان متوسط وزنی فرسایش خاک در حوضه های مشرف بر ایستگاه های دارای آمار رسوب در کشور، به ترتیب ۳.۳ و ۱۶ تن در هکتار در سال است. کمترین و بیشترین میزان فرسایش خاک به ترتیب با مقادیر ۹ و ۳۲.۴ تن در هکتار در سال متعلق به مناطق زاگرس میانی و زاگرس جنوبی است.

Keywords:

رسوب معلق , بار بستر رودخانه , رسوبدهی , سیمای حوزه های آبخیز , نقشه فرسایش خاک کشور