تحلیل زمانی و مکانی خشک سالی با استفاده از شاخص های خشک سالی و گشتاورهای خطی در حوضه بویین اصفهان

بهره­ برداری فزاینده از ذخایر آب زیرزمینی و در نتیجه افت سطح ایستابی و کاهش این ذخایر، مدیریت جامع منابع آب زیرزمینی و سطحی را به ­طور جدی مورد توجه مسئولان و برنامه ­ریزان قرار داده است. به نحوی که ارزیابی و مدیریت منابع آب به ­عنوان یکی از عوامل کلیدی توسعه جامع محسوب می­ شود. در این پژوهش، آبخوان بویین استان اصفهان در حوزه آبخیز باتلاق گاوخونی مورد بررسی قرار می­ گیرد. شاخص استاندارد بارش (SPI)، شاخص خشکسالی هواشناسی (RDI) و شاخص استاندارد آب زیرزمینی (GRI) در پایه های زمانی سه، شش، ۱۲، ۲۴ و ۴۸ ماهه و شاخص سطح زیرکشت (CLI) در مقیاس سالانه محاسبه شدند. نتایج نشان داد، بیشترین همبستگی شاخص بارش استاندارد با شاخص آب زیرزمینی استاندارد در پایه های زمانی ۱۸ و ۲۴ ماهه واقع شده، بین این دو خشکسالی تاخیر فاز زمانی ۱.۵ تا دو ساله وجود دارد. برخلاف نتایج برخی منابع، همیشه با افزایش پایه زمانی، همبستگی بین شاخص خشکسالی هواشناسی و خشکسالی آب زیرزمینی افزایش پیدا نمی­ کند. بررسی هم­زمان شاخص­ های خشکسالی هواشناسی و آب زیرزمینی و شاخص سطح زیرکشت بیانگر فاصله زیاد شاخص آب زیرزمینی استاندارد با دو شاخص دیگر در سال­ های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۷ است که می ­تواند به دلیل مدیریت نامناسب حاکم بر منطقه باشد. در سال­ های اخیر این سه شاخص به هم نزدیک شده­ اند که دلیل اصلی آن اعمال مدیریت بیشتر بر مصرف آب به ­وسیله سازمان­ های ذی­ربط بوده است. برای تعیین مناطق همگن خشکسالی، حالت­ های مختلف ترکیب مقیاس­ های زمانی و مکانی با ایجاد ۳۹ سناریو مختلف و انجام ۳۹۰ هزار بار شبیه­ سازی بررسی شد. در ۹۰ درصد موارد هیچیک از معیارهای همگنی اقناع نشدند که نشان می­ دهد، تکنیک گشتاورهای خطی روش مناسبی برای تعیین مناطق همگن خشکسالی آب زیرزمینی نیست که دلیل آن می ­تواند غیرتصادفی بودن داده ها باشد. در نتیجه، زمانی می­توان از نتایج تکنیک گشتاور خطی به خوبی بهره برد که ماهیت داده ها تصادفی باشند.

Keywords:

بارش , تغذیه آبخوان , گشتاور خطی , مناطق همگن خشکسالی , SPI , RDI , GRI , CLI