اثر شدت بارندگی و شیب بر نفوذ و رواناب سطحی در دیم زارهای منطقه کلاله استان گلستان

عوامل مختلفی از جمله شدت بارندگی و شیب بر فرایندهای هیدرولوژیکی همچون نفوذ و رواناب اثر دارند. مطالعه خاک دیم زار به دلیل تخریب شدید و بوم سازگان شکننده از اهمیت زیادی برخوردار است. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر شدت بارندگی و تندی شیب بر نفوذ و رواناب سطحی با استفاده از شبیه ساز باران کامفورست در دیم زارهای منطقه کلاله استان گلستان انجام شد. برای دست یابی به اهداف پژوهش باران هایی به مدت ۱۵ دقیقه و با شدت های ۳۳، ۶۴، ۸۰ و ۱۱۰ میلی متر در ساعت شبیه ­سازی شد. سه طبقه شیب شش، ۱۲ و ۲۵ درصد انتخاب شد و در شیب های ذکر شده شبیه سازی باران انجام شد و میزان نفوذ و رواناب سطحی در چهار کرت ۲۵×۲۵ سانتی متر اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که با افزایش شدت بارندگی و شیب، شدت متوسط نفوذ کاهش و ضریب متوسط رواناب افزایش یافت. اثر شدت بارندگی و شیب به صورت جداگانه و متقابل بر شدت متوسط نفوذ و رواناب سطحی با سطح اعتماد ۰.۹۹ معنی دار تشخیص داده شد. نتایج زیرگروه های شدت بارندگی و شیب با استفاده از آزمون دانکن نشان داد که دو نقطه عطف در پاسخ هیدرولوژیکی کرت یکی در فاصله شدت های بارندگی ۶۴ و ۸۰ میلی متر در ساعت و دیگری در فاصله شیب ۱۲ و ۲۵ درصد قابل تشخیص است. به بیان دیگر در شدت بارندگی بیش از حدود ۷۰ میلی متر در ساعت و شیب بیش از حدود ۱۵ درصد، شدت متوسط نفوذ و ضریب متوسط رواناب سطحی به طور معنی دار به ترتیب کمتر و بیشتر شدند. این نتایج بر مدیریت کاربری اراضی از طریق جلوگیری از تبدیل مراتع به دیم زارها به ویژه در شیب های بیش از ۱۵ درصد و مدیریت زراعی و پوشش زمین به ویژه در شدت های بارندگی بالا (بیش از ۷۰ میلی متر در ساعت) تاکید دارد.

Keywords:

شبیه سازی باران , شدت متوسط نفوذ , فرایند هیدرولوژیکی , فرسایش خاک , ضریب متوسط رواناب