غلظت آستانه زیست محیطی فسفر برای برخی خاک های آهکی استان آذربایجان شرقی

برای ارزیابی پتانسیل حرکت فسفر از یک منطقه به آب­ های سطحی، چه از طریق رواناب سطحی یا زهکش زیرزمینی،  یک شاخص عملی مورد نیاز است. درجه اشباع فسفر، که میزان فسفر جذب ­شده به خاک را به ظرفیت جذب آن ارتباط می دهد، می­ تواند شاخص مناسبی از توانایی رهاسازی فسفر آن خاک باشد. برای خاک ­های کشور، تا کنون روش ­های محاسبه درجه اشباع فسفر به­ کار گرفته نشده است. اهداف این پژوهش، توسعه شیوه­های محاسبه درجه اشباع فسفر برای خاک­ های آهکی اطراف شهرستان­ های بستان­ آباد، سراب و هریس استان آذربایجان ­شرقی واقع در زیرحوضه دریاچه ارومیه؛ به دست آوردن مقادیر درجه اشباع فسفر برای خاک­ های آهکی و ارزیابی درجه اشباع فسفر با استفاده از فسفر محلول به عنوان شاخص پتانسیل هدررفت فسفر از طریق رواناب می­ باشد. به این منظور، از ۳۰ نقطه از مناطق یاد­شده که فسفر آن­ ها در دامنه وسیعی قرار داشت، نمونه­ برداری خاک از لایه سطحی انجام شد و پس از تعیین ویژگی­ های بافت، واکنش، کربن آلی و آهک نمونه ­های خاک، با استفاده از چهار روش اندازه­ گیری یا عصاره­ گیری  فسفر خاک و چهار روش برای تعیین ظرفیت جذب آن، ۱۶ شکل گوناگون از درجه اشباع فسفر به ­دست آمد. درجه اشباع فسفر این خاک­ ها از ۰.۰۶ تا ۳۳.۴۹ درصد (میانگین ۸.۱۴ درصد) نوسان داشت. همبستگی معنی­ داری بین فسفر محلول در آب و انواع درجه­های اشباع فسفر محاسبه­ شده وجود داشت. غلظت آستانه فسفر از بین چهار عصاره­گیر، برای عصاره گیرهای اولسن، مهلیچ ۳ و سلطان­پور به­جز در رابطه­هایی که میزان منیزیم به عنوان عامل فسفر جذب شده بوده است، در دامنه ۰.۴ تا ۳۳ درصد و برای عصاره­گیر اکسید آهن، فقط در رابطه­ ای که مجموع کلسیم همراه منیزیم عامل جذب بوده ­اند، برابر با ۱.۳ درصد به ‍­دست آمد. خاک ­هایی که درجه اشباع فسفر آن ­ها، بالاتر از حد آستانه باشد، مستعد هدررفت فسفر محلول از طریق جریان سطحی و آبشویی و نتیجه تشدید پدیده غنی ­شدن آب­ ها در حوزه­ های آبخیز می­ باشند و باید جهت مهار وقوع این پدیده متناسب با در نظر گرفتن شرایط گوناگون حوضه، عملیات مدیریتی در آن­ ها اعمال شود.

Keywords:

اکسید آهن , درجه اشباع فسفر , روش های عصاره گیری اولسن , سلطان پور , غنی شدن آب , مهلیچ ۳