مریم حافظ پرست - استادیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی
زهره پورخیراله - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی

سناریوهای واداشت تابشی که اخیرا در ایران مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته حاصل گزارش پنجم (AR۵) هیات بین­الدول تغییر اقلیم است که میزان تغییرات بارش و دما در دوره آتی را نسبت به دوره پایه نشان می دهد. در این پژوهش ابتدا میزان تغییرات بارش و دما و سپس اثر این پارامترها بر میزان رواناب حوضه سد دویرج در دوره ۲۰۱۶-۲۰۴۴ میلادی مورد بررسی قرار گرفته است. در ابتدا، مقادیر دما و بارش ماهانه مدل های ACCESS۱-۰ ،BCC-CSM۱.۱ ،CANESM۲ ،BNU-ESM و CSIROK۳-۵-۰ تحت سناریوی RCP۸.۵ برای منطقه مورد مطالعه تهیه شد. سپس، با روش کوچک مقیاس سازی مکانی و زمانی عامل تغییر (Change factor) این داده ها برای منطقه مطالعاتی محاسبه شدند. با معرفی مقادیر دما، بارندگی و دبی به مدل IHACRES و واسنجی و صحت سنجی مدل، رواناب حوضه در دوره آتی شبیه سازی شد. به منظور تحلیل خشکسالی هیدرولوژیکی، تحلیل فراوانی آبدهی ها و نیز شاخص های SWSI ،SDI ،SRI و روش حد آستانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان از افزایش ۱.۲۹ درجه سانتی گرادی دما نسبت به دوره پایه و افزایش ۱.۸۲ درصدی بارندگی دوره ۲۰۴۴-۲۰۱۶ نسبت به دوره مشاهداتی (۲۰۱۵-۱۹۸۷) منطقه دارد. همچنین، رواناب دوره آتی ۹.۴ درصد نسبت به دوره پایه افزایش داشته است. تحلیل فراوانی رواناب سالانه دوره آتی با دوره بازگشت های ۵۰ و ۱۰۰ ساله به ترتیب ۱۳.۹۰ و ۱۵.۰۶ مترمکعب بر ثانیه، به دست آمده است. بررسی کمی نمایه های خشکسالی نیز نشان داد که در دوره پایه سال های ۱۹۹۶، ۱۹۹۸ و ۲۰۰۴ از وضعیت بسیار خوبی برخوردار بوده، سال های ۲۰۰۸، ۲۰۰۹، ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ با خشکسالی روبرو بوده اند. همچنین، در دوره آتی ۲۰۲۴، ۲۰۲۵، ۲۰۳۳ و ۲۰۳۵ وضعیت خشکسالی خیلی ضعیف و سال های ۲۰۲۰، ۲۰۲۹، ۲۰۳۷ و ۲۰۴۱ خشکسالی مشهود است. همچنین، بررسی میزان حجم کمبود دوره آتی به روش حد آستانه نشان داد که در حد آستانه ۷۰Q در دوره آماری ۲۰۴۴-۲۰۱۶ در ایستگاه سد دویرج در سال های ۲۰۳۷-۲۰۳۸ و ۲۰۴۰-۲۰۴۱ با حجم کمبود ۲.۶۴ میلیون مترمکعب، خشکسالی هیدرولوژیکی به طور محسوس رخ می دهد.

تحلیل فراوانی, تغییر اقلیم, حد آستانه, شاخص های خشکسالی هیدرولوژیکی, IHACRES