مهدی وجودی - کارشناس ارشد مهندسی زلزله، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
مهدی زارع - استادیار پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
اسدالله نورزاد - استادیار دانشکده فنی دانشگاه تهران

منطق فازی، از جمله تئوریهای مطرح شده در سالهای اخیر است که توانایی آن در کار با عدم قطعیتها، باعث برتری این تئوری در مدل کردن پدیده های طبیعی شده است. چرا که پدیده های طبیعی به دلیل حضور پارامترهای متعددی که اغلب شناخت کاملی نسبت به آنها وجود ندارد همواره دارای عدم قطعیتهای زیادی هستند. حضور پارامترهای متعدد که هنوز دانش بشری در تعیین دقیق آنها به تکامل نرسیده و از سوی دیگر روشهای تحلیل و محاسبه نیز از دقت کافی برخوردار نیست باعث شده است تا محاسبات زمین لرزه چه در مرحله تحلیل خطر، و چه در مراحل تحلیل سازه و برآورد ریسک دارای عدم قطعیتهای بسیار زیادی باشد. لذا عدم قطعیتها از اولین گام محاسبه وارد نتایج می شوند و در مرحله نهایی با حجم بزرگی از منابع عدم قطعیت روبرو خواهیم بود که قابل محاسبه و وزن دهی نیستند. در مقاله حاضر ابتدا پس از معرفی روشهای مختلف تحلیل خطر زمین لرزه، نگاهی اجمالی به منابع عدم قطعیت در تحلیل خطر می اندازیم. مبحث عدم قطعیت به صورت بسیار مختصر بحث شده و فقط تعریفی از هر نوع عدم قطعیت ارائه گردیده است. در ادامه تئوری منطق فازی و موتورهای استنتاج فازی که در بخش بعدی به صورت کاربردی از آن استفاده شده است معرفی می گردد. در ادامه معرفی نحوه مدل سازی موتور استنتاج فازی برای دو رهیافت احتمالاتی و تعیینی تحلیل خطر زمین لرزه ارائه شده و در قسمت بعدی به مقایسه نتایج حاصل از تحلیل خطر با روشهای معمول و نیز مدل فازی می پردازیم. لازم به ذکر است برای بررسی و مقایسه نتایج از منطقه بم و شهر بم استفاده شده و با فرض یک روز قبل از زمین لرزه تحلیلها انجام پذیرفته است تا بتوانیم با واقعیت (زمین لرزه پنجم دی ماه 1382 شهر بم) مقایسه کنیم. نتایج حاصل نشان می دهد که مدلهای استنتاج فازی قدرت بسیار زیادی در تحلیل خطر زلزله مخصوصا در مناطق با لرزه خیزی ثبت شده بسیار کم دارند اما نظر فرد خبره (متخصص) در نتایج نهایی تاثیر زیادی دارد. از آنجا که تحلیل خطر زمین لرزه، پایه و اساس تمام برنامه ریزی های مهندسی و اقتصادی است، لذا استفاده از روش موتور استنتاج فازی که بتواند با سرعت ودقت مناسبی تحلیل خطر را انجام داده و نتایج قابل اعتمادی ارائه نماید، می تواند بسیاری از مشکلات پیش روی برنامه ریزان اقتصادی، بیمه ای و ... را کاهش دهد که مسلما مدل استنتاج فازی، با سرعت و انعطاف پذیری بالا چنین نتیجه ای را خواهد داشت.

تحلیل خطر زمین لرزه، منطق فازی، عدم قطعیت، رهیافت احتمالاتی، رهیافت تعیینی