رحیم کاظمی - مربی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
فرود شریفی - دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

برنامه­ ریزی و مدیریت بهینه منابع ­آب حوزه­ های آبخیز نیاز به داده ­های مختلفی از جمله، جریان­ پایه و شاخص آن دارد. این شاخص که متاثر از عوامل مورفومتری، زمین شناسی و هیدرواقلیمی است، همواره یکی از موضوعات مهم در هیدرولوژی بوده  است. در این پژوهش با استفاده از داده های جریان روزانه رودخانه، جریان­ پایه و شاخص آن، از روش فیلتر رقومی برگشتی دو شاخصه در ۴۳ ایستگاه آب سنجی مربوط به حوضه ­های درجه چهار استان کرمان، استخراج شد. پارامترهای هیدرولوژیکی و اقلیمی محاسبه و برآورد و عوامل فیزیوگرافی در محیط GIS استخراج شد. با استفاده از روش آزمون تحلیل­ عاملی از بین ۱۴ پارامتر موثر در شاخص جریان­ پایه، شش عامل ثابت ­افت منحنی هیدروگراف، بارش متوسط­ سالانه، تبخیر و تعرق واقعی، نفوذ­پذیری، توپوگرافی (شیب و ارتفاع­) و شماره منحنی، به­ عنوان عوامل مستقل انتخاب شدند. سپس روابط منطقه ای به روش رگرسیون­­ خطی، در سطوح معنی ­داری کمتر از یک درصد با ضریب تبیین ۰.۹۹ به ­دست آمد. علاوه بر­ این، به ­منظور مقایسه و ارزیابی صحت و کارایی مدل های برآوردی، روش آزمون استقلال­ خطاها، نرمال بودن توزیع خطاها و هم­­ خطی مورد استفاده قرار گرفت. از بین عوامل مورد بررسی، مشخصا روش رگرسیون های چند متغیره به ­عنوان بهترین برآورد کننده شاخص جریان ­پایه رودخانه ها در منطقه پژوهش، تشخیص داده شدند.

تحلیل عاملی, تفکیک هیدروگراف, فیلتر رقومی, مدل های منطقه ای, مورفومتری