محسن اسماعیلی - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
کمال رهبری منش - استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

بیان مساله: گونه­ شناسی از منظر معماری، دارای ماهیت و جنبه ­های درهم آمیخته از ماده و معناست که در ذهن معمار به تبلور می­ رسد. نقشه ذهنی معماران تجربی در طراحی بناها در ایران تا قبل از اواخر دهه ۴۰، بر اساس آمیختگی محیط و فرهنگ استوار بوده ­است اما از آن پس، شروع به تبلور خانه­ های معاصر که برآیند سیاست­ های دولتی مسکن بوده، نموده­ است. سوال تحقیق: سوال اصلی این پژوهش وضعیت الگوی مسکن در شهر قزوین با توجه به سیاست­ های دولتی چگونه است؟ اهداف تحقیق: گونه شناسی مسکن در شهر قزوین با تاکید بر سیاست­ های مسکن روش تحقیق: این پژوهش با روش تحلیل کیفی و پیمایشی صورت پذیرفت. ابتدا در بخش مبانی مفهوم گونه ­شناسی جمع ­بندی نظری گردید. در ادامه، با استفاده از راهبرد پژوهش کیفی و به کمک مطالعات اسنادی در خصوص دوره ­های سیاستی دولت بعد از انقلاب، هفت نمونه مسکونی در شهر قزوین شناسایی شده است. در انتها نیز با کاربرد رویکرد پژوهش تاریخی و به وسیله­ی مطالعه ­ی اسنادی و مصاحبه با مطلعین به مطالعه ­ی تطبیقی نمونه ­های منتخب سیاستی و گونه­ های بومی پرداخته شده ­است. مهم ­ترین یافته­ ها و نتیجه ­گیری تحقیق: نتایج پژوهش حاضر حاکی از اینست سیاست­ های مسکن متمرکز بر برنامه ­های حمایتی برای اقشار کم­درآمد با رویکرد کمی­ گرا و همچنین تعیین ضوابط و مقررات تیپ نه منتج از مطالعات ویژه هر شهر در طرح ­های جامع و تفصیلی برای اقشار متوسط به بالا منجر به افزایش کمی نه کیفی فضای مسکونی در چند دهه اخیر گردیده است. در صورتی که گونه های بررسی شده در بافت تاریخی حاکی از تاثیر فعالیت، تعلق خاطر و همگرایی در ساخت مسکن است. همچنین طی چند دهه اخیر سطح کاربری مسکونی کاهش و سطح شبکه معابر افزایش یافته که مفهوم مسکن با ماشین و خیابان آمیخته شد. از سوی دیگر الگوی قطعات در گذشته سیال بوده، تحت تاثیر ضابطه یک جبهه ساخت در۶۰ درصد قطعه، وارداتی و بدون در نظر گرفتن شرایط بومی-فرهنگی و تغییر ساختار حرفه و پیشه شهر قزوین (از بازرگانی، باغداری و کشاورزی به خدماتی و صنعتی) بر هم خورد. از این رو تغییرات کالبدی و عملکردی یاد شده منجر به از بین رفتن تنوع گونه ­های مسکن بومی و یکسان شدن ساختار الگوی مسکن گردید. از این رو بومی نمودن ضوابط و مقررات معماری مسکن بویژه در مقیاس خرد (محله ای) و مقیاس میانی (منطقه ای) در راستای ارتقاء کیفیت مسکن ضروری به نظر می­ رسد.

گونه شناسی, مسکن, سیاست های دولت, سیاست های مسکن بعد از انقلاب, قزوین