ستایش الزهرا ابراهیمی - دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
مریم داری پور - دانشجوی دکتری علوم ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق

جهان امروز، جهانی سرشار از نمادها و سمبلها است و ذهن خلاق انسان هزاره سوم در میان رشد روزافزون تکنولوژی های نوین ارتباطی به دنبال یافتن راهی است تا آنها را با استفاده از خلاقیت هنری خود در معرض دید همگان قرار دهد. فضای مجازی، فرصت نابی را برای هنرمندان ایجاد کرده تا عقاید و باورهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خود را در قالب نمادها و نشانه ها در کوتاه ترین زمان ممکن در سراسر جهان بگسترانند و کارتونها یکی از برجسته ترین شاخه های هنر تصویری هستند که از این فرصت پیش آمده، به بهترین نحو بهره می برند. پژوهش حاضر، به نشانه شناسی تصویر اسلام در کارتونهای پایگاه الکترونیکی پولیتیکال کارتونز ، با استفاده از روش نشانه شناسی و الگوی برچسب ذهنی پرداخته است، تا دیدگاه کارتونیستها را حول اسلام، یکی از چالش برانگیزترین موضوعات سالهای اخیر مورد مطالعه قرار دهد. جامعه ی آماری شامل ۱۶۴ کارتون، که از اول ژانویه ۲۰۱۴ تا ۳۱ جولای ۲۰۱۵ ذیل موضوع اسلام درج شده اند، می باشد. ۶ کارتون به روش هدفمند و غیرتصادفی و دارای وجه موضوعی اشتراکی با باقی طرحها، به عنوان نمونه آماری انتخاب و با توجه به الگوی نشانه شناسی رولان بارت مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که در اکثر کارتونها تصویری خشن همراه با جهالت گروه های تکفیری و افراطی گرایان در زیر مجموعه اسلام به تصویر کشیده شده است. کارتونیست ها با سیاست هایی همچون بزرگ نمایی، تحریف، برچسب زدن و قیاس همراه با درونمایه ای طنزآمیز از نمادها و سمبل هایی تخدیر کننده، به بازنمایی واقعیت پرداخته اند و با برانگیختن احساسات مخاطب و ایجاد و تشدید احساسات منفی، کلیشه هایی از اسلام ایجاد کرده که بسیار با واقعیت فاصله دارد و با استفاده از هنر کارتون و طنز سعی بر ماندگار ساختن این تصاویر میکنند.

نشانه شناسی، کارتون، کاریکاتور، اسلام، الگوی برچسب