مسعود گلستانی - استادیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

به منظور تعیین مناسب ترین شاخص های تحمل به خشکی و شناسایی اکوتیپ های متحمل به خشکی آویشن دنایی (Thymus daenensis subsp. daenensis)، آزمایشی در دو محیط بدون تنش و تنش خشکی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ در شهرستان ابرکوه انجام شد. در این مطالعه شاخص های تحمل به خشکی شامل: شاخص تحمل (TOL)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص میانگین بهره وری (MP)، شاخص میانگین هندسی عملکرد (GMP)، شاخص میانگین هارمونیک (HM)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) با استفاده از وزن خشک اندام هوایی اکوتیپ ها در شرایط بدون تنش (Yp) و تنش خشکی (Ys) محاسبه گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین اکوتیپ ها از نظر وزن خشک اندام هوایی در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار وجود دارد. نتایج تجزیه واریانس ساده نیز نشان داد که اختلاف معنی داری بین اکوتیپ ها از نظر Ypو Ys و شاخص های MP، GMP، HM، STI و YI وجود دارد. تحلیل همبستگی بین شاخص ها و وزن خشک اندام هوایی در شرایط بدون تنش و تنش خشکی نشان داد که شاخص های MP، GMP، HM، STI و YI مناسب ترین شاخص ها برای انتخاب اکوتیپ ها هستند. نمودار چند متغیره بای پلات نشان داد که اکوتیپ های خرم آباد۱، اراک۱، خرم آباد۲، فریدونشهر و همدان در مجاورت شاخص های مناسب تحمل به خشکی قرار دارند و نیز توزیع اکوتیپ ها در فضای بای پلات وجود تنوع ژنتیکی بین اکوتیپ ها را جهت انتخاب برای تحمل به تنش خشکی نشان داد. تجزیه خوشه ای نشان داد که می توان اکوتیپ های خرم آباد۱، اراک۱، خرم آباد۲، فریدونشهر و همدان را به عنوان اکوتیپ های متحمل به خشکی و اکوتیپ های اراک۲ و شازند را به عنوان اکوتیپ های حساس به خشکی پیشنهاد نمود.

آویشن دنایی, بای پلات, تجزیه خوشه ای, تنش خشکی, شاخص های تحمل به خشکی