عارف کمرپشتی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران (نویسنده مسئول).
مریم سلیمان پور - دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

جمله به واسطه طرز بیان و چگونگی ارائه پیام، چهار قسم خبری، پرسشی، امری و عاطفی است. ماهیت جملات پرسشی، کسب خبر است، اما معانی ثانوی دیگری از آن برداشت می­شود. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به اغراض ثانوی جملات پرسشی گفت­وگوهای «زهره و منوچهر» ایرج­میرزا و «ایرج و هوبره» قاسم لاربن، آخرین منظومه­های غنایی ادبیات کلاسیک فارسی پرداخته و به این پرسش پاسخ می­دهد که معانی ثانوی جملات پرسشی گفت­وگوها در کدام منظومه برجسته­تر است و علت این برجستگی چیست؟ یافته­های پژوهش نشان می­دهد بسامد جملات پرسشی گفت­وگو در «ایرج و هوبره» نسبت به اقسام جمله، از منظومه «زهره و منوچهر» بیشتر است. بسامد جملات تعجبی، استفهام انکاری و اظهار بی­تابی، دلیل برجستگی و استفاده هنرمندانه لاربن از معانی ثانوی جملات پرسشی گفت­وگو در «ایرج و هوبره» است. در «زهره و منوچهر» بسامد تعجب و توبیخ در جملات پرسشی، جهت رسیدن زهره به خواهش­های­ دل است، اما در «ایرج و هوبره» بسامد تعجب با توجه به جنبه غنایی منظومه، برآمده از عشق و حالات عاشقانه است و با توجه به جنبه حماسی منظومه، دو دلی در هنگام خطر و دست­درازی به میهن، مایه حیرت است. استفهام انکاری، برای بیان مقصود و تایید کلام بسامد یافته و اظهار بی­تابی در منظومه غنایی لاربن، متاثر از فراق و دوری از معشوق و عشق حقیقی است که در «زهره و منوچهر» نمود ندارد.

معانی ثانوی, جملات پرسشی, زهره و منوچهر, ایرج میرزا, ایرج و هوبره, قاسم لاربن