علی اکبر نصیری - دانشگاه سیستان و بلوچستان
فاطمه معظمی - دانشگاه سیستان وبلوچستان

مسئله اسمای الهی و چگونگی ارتباط آن با ذات ربوبی از مسائل پیچیده­ای است که همیشه ذهن اندیشمندان متاله را به خود مشغول ساخته است. پیچیدگی این مسئله هنگامی مضاعف می­گردد که با مسئله علم الهی به ذات خویش و پرسش­هایی که در این حیطه مطرح است، آمیخته شود. پرسش­هایی از این قبیل: اینکه آیا خداوند قبل از خلقت به خود علم داشته است؟ آیا علم خدا به خویش، مستلزم وجود نسبت و اضافه­ای بوده است؟ تفاوت مبنای ظهور و خلق در اسماء الهی چیست؟    عرفای مسلمان همچون ابن عربی در پاسخ به این پرسش­ها، نظریه نسب علمیه را مطرح کرده­اند که به موجب آن، بین ذات الهی و اسماء، نسبت و اضافه­ای دو طرفه ایجاد می­شود.    اما در نگاه شیعی، هر کلامی که به غیر معصوم نرسد، خالی از لغزش نخواهد بود و کلام معصومین: یگانه مصداق کلام عاری از عیب است. بنابراین در این پژوهش، ابتدا دیدگاه نسب علمیه تبیین شده و پس از آن، در پرتو احادیث مورد واکاوی قرار گرفته است. در این پژوهش تطبیقی بر اساس تعارضاتی که روشن می­شود، ابطال نظریه نسب علمیه اثبات می­گردد. از مهمترین این تعارضات، تنافی نسب علمیه با بساطت و وحدت ذات الهی است.

Ibn Arabi, Names of God, Nesab Ilmiyah, plurality, Unity, Ta’in, اسماء الهی؛ کثرت؛ وحدت, تعین؛ ابن عربی؛ نسب علمیه.