محمدرضا فرزاد بهتاش - مهندس سازه، کارشناس ارشد شهرسازی، دانشجوی دکتری - پژوهشکده سوانح طبیع
محمد سلیمانی - دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری – عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم -

ایران کشوری زلزله‌خیز است تا آنجا که بطور متوسط هر 5/2 سال، یک زلزله با بزرگی 5/6 ریشتر در آن رخ می‌دهد. جمعیت قابل توجهی از ایران در ‌روستاها استقرار دارند و نیمی از سکونت‌گاه‌های روستایی بر بنیاد معماری بومی و سنتی و به مفهومی گویاتر، معماری روستایی بنا شده است. این وضع، توجه و اقدام شایسته ملی را در رابطه با مقاوم‌سازی و بهسازی سکونتگاههای روستایی، ضروری می سازد. تجربه نشان داده است که در بازسازی‌هایی که طی نیم قرن اخیر در زلزله‌های گذشته، صورت گرفته، دو مساله پیش روی مسئولان و سازندگان این مناطق قرار داشته است: 1- مساکن روستایی که با مصالح کم دوام و سازه‌های نامقاوم ساخته شده‌اند. 2- بازسازی‌هایی که اغلب بدون رعایت اصول ساخت و سازهای سنتی و معماری بومی و نیز در تضاد با نظام معیشتی روستاهای آسیب دیده، صورت گرفته است. از طرف دیگر، مکرر دیده شده است که روستاییان ساختمانهای بازسازی شده با نقشه، مصالح و سازه‌های جدید و نیز با استحکام و ضد زلزله را ترک کرده و مجدداً با مصالح و معماری بومی برای خود خانه‌سازی کرده‌اند تا پاسخگوی نیازهای آنها در همه ابعاد باشد. به عنوان مثال می‌توان به روستاهای رودک و فرسینه اشاره کرد. این مقاله با درس آموزی از بازسازی‌های گذشته و با آگاهی از وضعیت سازه‌های سنتی و بومی موجود در اغلب نقاط کشور، برآن است تا سازه‌های خشت و گلی را مورد بحث قرار دهد؛ از این‌رو، ضمن بیان ویژگی های سکونتگاههای خشت و گلی روستایی، تلاش شده است تا شیوه درست ساخت این سازه‌ها و همچنین راههای مناسب برای مقاوم سازی و ایمن ساختن آنها در برابر زلزله، مطرح نماید.

مسکن روستایی، بهسازی، مقاوم‌سازی، زلزله، معماری بومی