نشانگرهای زیستی و کاربردهای آنها

نشانگرهای اکولوژیکی مانند انواع بنتوزها، جلبک ها و گیاهان جهت ارزیابی وضعیت محیط زیستی می توانند استفاده گردند، به طوریکه یک نشانه اولیه نگران کننده از تغییرات و استرس ها را در محیط زیست نشان می دهند. در واقع نشانگرها یک ارزیابی غیرمستقیم از کارآیی آن سیستم و اثرات محیط زیستی پنهان را نشان داده و اگر به درستی انتخاب شوند ابزار مفیدی در اطلاع رسانیاستفاده پایدار از آن سیستم اکولوژیکی برای مدیران می باشند. استفاده از نشانگرهای محیط زیستی به عنوان یک ابزار مدیریتی بهدلایل زیر مورد تردید می باشد: در مبحث شاخص های زیستی، صرف حضور و فراوانی گونه ها در یک اکوسیستم دلیل بر سلامتاکوسیستم، عدم تخریب و یا بیخطر بودن فعالیت های انسانی انجام گرفته در آن اکوسیستم نیست بلکه میزان تنوع ژنتیکی موجود درگونه یا جمعیت های آن و وجود تبادل ژنتیکی بین جمعیت ها و گروههای موجود در آن اکوسیستم ضامن تداوم حیات آنها خواهد بود.لذا اندازه گیری تنوع ژنی موجود، تعیین اندازه جمعیت موثر و میزان تبادل ژنی بین آنها، میتواند اطلاعات بیشتری در اختیار ماقرار دهد و در برنامه ریزی و ارزیابی پروژه ها مورد استفاده قرار گیرد برنامه های پایش اغلب به تعداد کمی از نشانگرها بستگی دارندو جهت در نظر گرفتن کل سیستم اکولوژیکی ارزش ندارند. انتخاب نشانگرهای اکولوژیکی در مدیریت برنامه هایی که اهداف و برنامههای طولانی مدت وسیع دارند، گیج کننده است. بسیاری از دانشمندان، مدیران، و مردم، همواره علاقه مند به پایش سلامت جمعیتها و اکوسیستم ها هستند. این رویکرد منجر به افزایش تحقیقات مربوط به کارایی انواع نشانگرها به منظور سنجش عوامل تنش زایناشی از آلاینده ها شده است. پایش سلامتی اکوسیستم نیازمند استفاده از مجموعه ای از نشانگرها می باشد که علاوه بر زیستشناختی بودن، باید روش مشخص داشته، جامع نگر بوده و بتواند به طور موثر در طول زمان برای ارزیابی روند و دادن هشدارهایزود هنگام، مورد استفاده قرار گیرد. در یک مدیریت موفق و مستمر اراضی، نشانه های زیستی، عناصر سازنده در ارزیابی کیفیتخاک محسوب می شوند. کرم های خاکی اغلب به عنوان نشانگرهای زیستی کیفیت خاک پیشنهاد می شوند زیرا آنها بخش مهمیاز اکوسیستم خاک بوده و حضور همیشگی در خاک دارند. کرم های خاکی به دلیل نقش فوق العاده ای که در فرآیندهای زیستی،شیمیایی و فیزیکی خاک ایفا می کنند وهمچنین به خاطر توزیع گسترده در انواع خاک ها، برای بسیاری از آزمون های سمیت وارزیابی های محیطی مورد استفاده قرار گرفته اند. تجمع زیستی فلزات توسط کرم های خاکی می تواند به عنوان یک شاخص محیطزیستی برای فراهمی فلزات باشد. در این مقاله، مباحث فوق و از جمله انواع نشانگرها و کاربرد آنها در مدیریت اراضی و ارزیابی هایمحیط زیستی و به ویژه استفاده از کرم های خاکی به عنوان یک نشانگر زیستی کارآمد در پایش کیفیت خاک، به تفصیل موردبررسی قرار خواهد گرفت.

Keywords:

پایش زیستی , کرم های خاکی , نشانگرهای زیستی , فلزات سنگین , نشانه های اکولوژیکی