نقش دوگانه آب در بیابان زایی و بیابان زدایی

در فرهنگ ایران زمین، بیابان، واژه آشنایی است که بر مناطق خشک و کم آب و علف اطلاق می شود . بیابان، سرزمینی است که براساس ساختارهای اقلیمی و زمین شناسی حاکم بر آن، منابع آب و پوشش گیاهی محدودی دارد. بیابان زدایی، پدیده ای مختص مناطق خشک ، نیمه خشک تا نیمه مرطوب است . ویژگی بارز این پدیده ، کاهش تولیدات بیولوژیک می باشد که به صورت های مختلف نمایان می شود پدیده بیابان زایی، در اثر عواملی خاص اتفاق می افتد که عبارتند از: چرای مفرط، بوته زنی و بوته کنی، آبیاری غلط، استفاده نکردن بهینه از زمین ها و قابلیت آنها، تبدیل بی رویه زمین های مرتعی به دی م زار، رعایت نکردن موازین علمی در شخم زمین، کشت فشرده و نامناسب در زمی نهای کشاورزی، تغییرات آب و هوایی، افزایش جمعیت و نیاز انسان ها به مواد غذایی بیشتر، و شرایط متغیر اجتماعی و اقتصادی. در این میان، انسان نقشی اساسی برعهده دارد .واما به مجموعه فعالیتهایی که سبب توقف یا کاهش روند بیابان زایی شده و یا در جهت احیاء اراضی بیابانی باشد بیابان زد ایی گویند .که همانطور که درطول متن به آن اشاره خواهد شد آب دروقوع این دو پدیده نقش بسزایی دارد پدیده سیل وسیلاب که باخرابی و انهدام تأسیسات آبی ، چاههای آب و قنوات همراه است ، خود به نوع ی باعث بحران آب می شودویکی از پیامد های جدی بیابانزایی بشمار می رود .جاری شدن سیلاب از بالادست حوضه و تجمع آن در پایاب آنهم پس از آلوده شدن به املاح گچ و نمک در طول مسیر است و همچنین برداشت بیش از حد مجاز آب و در نتیجه افت سطح سفره های آبزیرزمینی و عواقب بعدی آن است . . از این رو چنانچه تمهیداتی برای مهار و کنترل سیلاب در بالادست حوضه آبخیز اندیشیده شود از عوافب بعدی آن که منجر به بیابانز ایی می شود کاسته خواهد شد . این موضوع رابطه نزدیک و هماهنگ آبخیزداری و بیابان زدایی را نشان می دهد . موضوعی که متاسفانه در بخش های اجرایی و بعضا تحقیقاتی کمتر بدان توجه می شود . لذا هرگونه اقدامی که در مناطق بالادست حوضه های آبخیز برای جلوگیری از بروز و تشدید سیلاب صورت گیرد می تواند عملی در جهت مهار بیابانزایی قلمداد شود لذا به نظر می رسد که تعامل آبخیز داری وبیابانزدایی امری مفید ومثمر ثمر واقع شود که درادامه به تشریح آن خواهیم پرداخت.