طناز عسکری - استاد دانشگاه
مصطفی گرجی - استاد تمام دانشگاه

یکی از جریان های ادبیات داستانی معاصر که باوجود اهمیت و ارزش، کمتر بدان پرداخته شده ادبیات و رمان سیاسی است. ادبیاتی که بزرگترین مشکل و مسائل در ذهن شخصیت های داستان، رژیم سیاسی جامعه، نوع مناسبات قدرت و نبود آزادی سیاسی از یک سو، نقد رجال یا اندیشه سیاسی مشخص از سویی دیگر و بیان انتقادی یک حادثه سیاسی مشخص از جانب دیگر است. از سویی دیگر اگر بنا باشد یکی از مهمترین شیوه های نقد این رمان ها برگزیده شود؛ بدون تردید روش تحلیل گفتمان خواهد بود. تحلیل گفتمان به این معنا که ساختارهای خرد و کلان با توجه به بافت و عناصر سازنده تولید متن در یک رابطه متقابل در سه سطح »توصیف«، »تفسیر« و »تبیین« بررسی می شود. در این پژوهش نویسنده در صدد است از میان مجموعه رمانهای فارسی یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین و پر مخاطب ترین (بعد از سووشون دانشور) این رمان ها که بزرگ ترین رمان فارسی لقب گرفته یعنی کلیدر محمود دولت ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۳ را از منظر و روش یاد شد (تحلیل انتقادی گفتمان بررسی و تحلیل کند. بررسی اجمالی تحلیل گفتمانی رمان یاد شده نشان می دهد که تبعیض اقتصادی، اختناق و استبداد، گفتمان معترض و متعرض به گفتمان غالب، ارعاب، تهدید، تنبیه شخصیت ها، نفوذ گفتمان معترض به گفتمان غالب در میان توده، اختلاف میان طبقات در ژرف ساخت و رو ساخت داستان به ویژه در سطح تبیین برجسته و بارز است.

رمان سیاسی - تحلیل گفتمان -کلیدر