علیرضا فولادی - دانشیار دانشگاه کاشان
معصومه سادات میرجعفری - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

پژوهش در زمینه ادبیات با استفاده از نظریات فلسفه زبان، موضوعی است که مورد توجه علاقمندان به نقد ادبی قرار گرفته است. از جمله نظریات کاربردی در این زمینه، نظریه کنش گفتار است که نخست، توسط آستین، مطرح شد و سپس جان راجرز سرل، آن را گسترش داد. بر مبنای نظریه سرل، هر گفتار یک کنش به شمار می آید. در مقاله حاضر کنش گفتار در چهار شعر از دو شاعر، یعنی دو شعر آغازی و شعر پایانی از اشعار دهه ۳۰ نیما یوشیج و دفتر «تولدی دیگر» فروغ فرخزاد به روش تحلیل محتوای ترکیبی مورد مقایسه قرار گرفته است. در این پژوهش بعد از مقوله بندی کنشها و بررسی شعرها این نتیجه حاصل شد که شعر «شب همه شب» نسبت به شعر «قایق» نیما و شعر «تولدی دیگر» نسبت به شعر «آن روزها»ی فروغ فرخزاد، بسیار واقع گرایانه تر و دور از تخیل و توصیف صرف هستند و در مقایسه شعر نیما و فروغ از جهت کنش های گفتار، در شعر هر دو شاعر، کنش های اظهاری و عاطفی بیشترین نمود را دارند و با این حال، در نگاه جنسیتی در هر دو شعر فروغ، کنش عاطفی بیشتر و قوی تری نسبت به دو شعر نیما یافتنی است.

کنش گفتار ، شعر معاصر ، نیما یوشیج ، فروغ فرخزاد .