محمد فیض آبادی - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
علی رستمی - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
علیرضا یزدانی سنگری - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

کاروانسراها در طول تاریخ نقش مهمی در تسهیل فرآیند حمل ونقل ایفا می کردند و ازاین رودارای اهمیت مطالعاتی بسیار زیادی هستند. نیاز دائمی انسان به پدیده مسکن و احتیاج بهسرپناهی که از وی در مقابل مخاطرات محیطی و جوی حفاظت و حراست کند وی را بر آن داشتتا به پی افکندن مکان هایی برای استقرار موقت دست یازد. اگرچه امروزه با پیشرفت فناوری وافزایش سرعت حمل ونقل این نیاز کم رنگ تر شده است اما نمی توان نقش اساسی این بناها را درزندگی انسان گذشته نادیده گرفت. تاسیس چنین اماکنی نیز می تواند دلایل گوناگونی را دربرگیرد که از آن جمله می توان به دلایل اقتصادی، سیاسی، نظامی و یا مذهبی اشاره کرد. در دوراناسلامی کاروانسراهایی با ویژگی های گوناگون و متنوع در جوار جاده های حاشیه کویر و معابرکوهستانی رو به توسعه و گسترش نهادند. خراسان بزرگ به عنوان یکی از گذرگاه های تجارتی مهمشرق ایران و به خصوص مهمترین معبر جاده ابریشم و همچنین به عنوان مسیر زیارتی، دربردارندهآثار تاریخی بسیاری در زمینه سیروسفر است. دو کاروانسرای زعفرانیه و شوریاب ازجملهکاروانسراهای مهمی هستند که در مسیر اصلی راه خراسان بزرگ قرار دارند و در طول حیات خوداز نقش بارزی برخوردار بودند. هدف از این مقاله بررسی پیشینه و معرفی این دو بنا، بیان اهمیت-شان در مسیر راه خراسان بزرگ و همچنین جایگاهشان از دیدگاه سیاحان و سفرنامه نویسان استو در این راه از مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی استفاده شده است.

خراسان، زعفرانیه، شوریاب، کاروانسرا