علی محمدی - دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
سیدلطف الله جلالی - استادیار گروه ادیان و مذاهب، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

از مباحث بحث برانگیز میان متکلمان مسلمان بحث صفات خبری ذاتی خدا و اندیشه های متفاوتشان در این مسئله است. در این نوشتار می کوشیم با روش کتاب خانه ای و شیوه توصیفی تحلیلی اندیشه ابومنصور ماتریدی را با استفاده از دو اثر قطعی به جامانده از وی و نیز تفکر پیروان مکتب ماتریدیه درباره معناشناسی این مسئله بررسی و تحلیل کنیم. ابومنصور ماتریدی و سایر ماتریدیان صفات خبری ذاتی خدا را از متشابهات یا دارای کاربرد مجازی دانسته اند و تمسک به ظاهر این دسته از الفاظ و عبارات را به دلیل اینکه به تشبیه و تجسیم خدا می انجامد جایز نمی دانند. ماتریدی گرچه در التوحید به دلیل فضای فکری فرهنگی ماوراءالنهر، که متاثر از جریان حدیث گرایی بود، از اندیشه تفویض جانبداری کرده، اما در تاویلات اهل السنه به سبب رویکرد عقل گرایی و تمایل حنفیان به رای و قیاس، ظواهر الفاظ حاوی صفات خبری ذاتی خدا را، بر اساس داده های عقلی، آیات محکم قرآنی و نظریات اهل لغت، تاویل کرده و از هر صفتی معنایی متناسب با توحید و یگانگی خدا، اراده کرده است. ضمن آنکه با تضعیف دقت نظر ماتریدی در التوحید، رویکرد تاویل نزد وی تقویت می شود.

صفات خبری ذاتی, ابومنصور ماتریدی, تاویل, تفویض, معناشناسی