محسن رفعت - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران

مقتل الحسین (ع) موجود در المعجم الکبیر طبرانی از جمله مقاتل برجای مانده و قدیمی است که البته همچون دیگر کتاب های تاریخی و روایی از هجمه تحریفات عاشورایی مصون نمانده، و خواننده را در برخی مطالب مربوط به عاشورا در تردید قرار می دهد. گرچه طرق حدیثی کتاب های وی مسند و متصل است، اما با بررسی متنی روایات می توان دریافت که مولف با بیان اخباری خاص، سعی در نشان دادن رویکردی دارد که هدف اصلی نهضت امام را تحت تاثیر دیدگاهی ویژه قرار دهد. دیگر عالمان اهل سنت نیز این دیدگاه را از شخصیتی مانند طبرانی گرفته اند. لذا برخی از ایشان مانند ابن عساکر و ذهبی این روایات را با لعاب بیشتری نقل کرده اند. روایاتی که بیشتر مربوط به حوادث خارق العاده و غیرطبیعی پس از شهادت امام است سرمنشا ایجاد دیدگاه طبرانی است. این مقتل علی رغم اخبار منفرد نسبت به دیگر کتب تاریخی یا حدیثی، بعضا با وقایع مسلم یا روایات تاریخی دیگر ناسازگار است و گاه ضمن ضعف جدی سند و متن و تناقضات و تعارضات عقلی جمع ناپذیر، شان امام معصوم (ع) یا خاندان معصومان (ع) را مخدوش کرده و پایه های نااستواری برای تحقیق پیش روی عالمان فریقین در قرن های بعد از خود قرار داده است. می توان گفت شیعه تاثیرپذیرترین مکتبی است که از این روایات خوشه چینی کرده است. در این بررسی با روش کتاب خانه ای و رویکردی تحلیلی انتقادی کوشیده ایم پس از توضیحاتی چند درباره کتاب وی، به برخی از این هجمه های تحریفی اشاره کنیم و بنیان های تاریخی و روایی اش را بکاویم.

المعجم الکبیر, طبرانی, مقتل الحسین (ع), روایات عاشورایی, تحریفات