وحید واحدجوان - استادیار گروه اخلاق و منابع اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران
سجاد نیکخو - دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه قرآن و حدیث، تهران، ایران.

توحید در دیدگاه عارفان اسلامی با نظریه وحدت وجود هماهنگ است؛ اما برخی از فقها این برداشت را کفر و معتقدان به آن را کافر و نجس دانسته اند. پژوهش حاضر برای شناخت دقیق مسئله می کوشد ضمن تبیین مستند دیدگاه عارفان و نظریه «وحدت شخصی وجود» در عرفان اسلامی، حکم برخی از فقها به کفر و نجاست آنان را بررسی و ارزیابی کند. در این مقاله روشن می شود که از نظرگاه عرفان اسلامی، وجود از آن جهت که وجود است واجب بالذات است و بر این اساس، وجود و موجود حقیقی جز بر حق تعالی اطلاق نمی شود. عارفان مخلوقات را از اساس انکار نمی کنند، بلکه اطلاق وجود و موجود بر مخلوقات را به نحو مجاز، نمود و آیت می دانند، نه حقیقت. از این رو این دیدگاه اولا با برداشت فقهای مذکور از وحدت وجود منافات دارد؛ ثانیا طبق توضیح مستند وحدت وجود، روشن می شود که این مسئله مستلزم انکار ضرورتی از ضروریات دین نیست و عارفان هیچ یک از ضروریات دین را انکار نمی کنند. 

کفر, نجاست, وحدت وجود, عارفان, فقها, عرفان اسلامی