نرجس ابوالقاسمی دهاقانی - دانشجوی دکتری شیعه شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
قاسم جوادی - دانشیار گروه ادیان، مجتمع آموزش عالی امام خمینی، قم، ایران
محمدجواد ابوالقاسمی - استادیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت)، تهران، ایران
نعمت الله صفری فروشانی - استاد گروه تاریخ اهل بیت، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

علی رغم وجود برخی مفاهیم و آموزه های شیعی مندرج در «ولایت تکوینی» همچون معجزات، کرامات، علم غیب و دیگر شئون خاص امام در هستی، این اصطلاح در تاریخ و کلام شیعه نوظهور است. لذا برای یافتن جایگاه این آموزه در تفکر کلامی شیعه، بررسی تاریخ اندیشه ولایت تکوینی و سیر تطور آن ضروری است. از آنجا که مرحله نخست در مطالعات تاریخ اندیشه تعریف موضوع پژوهش است، در بررسی تاریخ اندیشه ولایت تکوینی نیز دست یابی به تعریفی جامع از این اندیشه برای آغاز کار الزامی است. در این مقاله با واکاوی اصطلاح «ولایت تکوینی» در ادبیات معاصر شیعی از نخستین کاربردهای آن در قرن سیزدهم و سپس پی جویی روند مصطلح شدن این اصطلاح در اندیشه علمای شیعی تاکنون، می کوشیم معنای جامعی از این اصطلاح به دست آوریم و در نهایت به دلیل وجود رویکردهای متنوع راجع به این ایده، ولایت تکوینی را در قالب چندین شاخصه معنایی ترسیم کنیم.

ولایت تکوینی, کلام شیعی, تاریخ اندیشه, تاریخ کلام