جعفر سالمی - دانشجوی دکتری دین پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب
مصطفی جعفرطیاری - استادیار گروه شیعه شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب
محمد مهدی سالمی - طلبه سطح دو حوزه علمیه

علم دینی و تقابل آن با علم سکولار مسئله ای تمام ناشدنی است. آیت الله جوادی و استاد مصباح، که از بزرگان حوزوی و اندیشمندان برجسته تمدن اسلامی معاصر هستند، در حوزه چیستی و امکان علم دینی و تقابل آن با علم سکولار نظریه پردازی کرده اند. مقاله حاضر مقایسه ای است میان دیدگاه های این دو اندیشمند در خصوص معیار دینی و سکولار بودن علم. در این رهگذر هر یک از ایشان علی رغم اختلاف در تعریف و معیار علم دینی، تعریف و مصداق واحدی از علم سکولار ارائه و تبیین می کند. سکولار یا ضددین وصف ذاتی علم نیست، بلکه وصفی است که با در نظر گرفتن بستر، فلسفه­، فاعل و اهداف به یک علم انتساب پیدا می کند. در این بین آیت الله جوادی علم را، که حقیقتی الهی دارد، به اعتبار فاعل بر یک دوراهی قرار می دهد. اگر فاعل الهی و قائل به عناصر فلسفه الهی باشد، علمش دینی و اگر فاعل ملحد و ضددین باشد، علمش الحادی/سکولار لقب می گیرد. استاد مصباح علم را اگر استعداد و صلاحیت توصیف ارزشی داشته باشد، به ارزیابی دینی یا ضددینی درمی آورد. دیدگاه اخیر، صرف تنافی نداشتن علم با دین، در تمام مراحل از مبانی تا مسائل و آثار آن، را در دینی بودن علم کافی می داند.

علم و دین, علم دینی, علم سکولار, جوادی آملی, مصباح یزدی