هومن ناظمیان - دانشگاه خوارزمی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه زبان و ادبیات عربی

رویکرد ساختارگرایی در مطالعات ادبی ازجمله رویکردهایی است که در طول یک قرن اخیر به شدت مورد توجه صاحبنظران و ناقدان قرار گرفته و سعی شده است بسیاری از آثار ادبی بر این اساس تحلیل و بررسی شود.  کتاب الروی المقنعه؛ نحو منهج بنیوی فی دراسه الشعر الجاهلی یکی از آثار ارزنده ناقد برجسته معاصر عرب، کمال ابودیب است. او تلاش کرده در این کتاب، با الهام از رویکردهای مطرح نقد ادبی در غرب و با محوریت ساختارگرایی، با شیوه­ای جدید به تحلیل و بررسی شعر جاهلی بپردازد و با انتقاد از دیدگاه­های سنتی و کلیشه­ای درباره شعر جاهلی، طرحی نو دراندازد. در این مقاله تلاش کرده­ایم با رویکرد توصیفی تحلیلی و انتقادی به نقد و بررسی این اثر بپردازیم. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که رویکرد حاکم بر این کتاب چندان هم ساختارگرایانه نیست و بیشتر پساساختارگرایانه است. علی رغم تحلیل­های ارزنده و نکته­سنجی­های موشکافانه درباره رمزها و پیام­های نهفته در شعر جاهلی، استفاده از رویکردهای مختلف در تحلیل، حجم زیاد صفحات کتاب، توضیحات مفصل نویسنده، استفاده از جدول­ها و نمودارهای پیچیده و به­کارگیری علائم اختصاری که برخی ابداعی خود اوست، کتاب را تا حد زیادی کسل­کننده و فهم مطالب آن را دشوار ساخته است. البته این نقص­ها از ارزش علمی و پژوهشی کتاب نمی­کاهد و باید آن را جزو تلاش­های ارزنده در راستای تحلیل شعر کهن عربی بر مبنای رویکردهای نوین نقد ادبی دانست.  

کمال ابودیب, شعر جاهلی, نقد ادبی, ساختارگرایی