یحیی کاردگر - دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران
نرگس مهدی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران

این پژوهش، دو عامل سنت­های ادبی و نوآوری را در کتاب سرگذشت حاجی بابای اصفهانی اثر موریه ترجمه میرزا حبیب اصفهانی بررسی کرده است. از آنجا که از این کتاب همواره به عنوان یکی از اولین نمونه­های داستان نویسی جدید فارسی یاد می­شود، بررسی نقش هر یک از این دو عامل در این اثر می­تواند در شناخت بهتر سیر تحولات ادبیات داستانی ایران راهگشا باشد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی به این امر پرداخته و ترکیب متعادل عناصر سنتی و جدید را در این کتاب نشان داده است. بر مبنای نتایج به­دست آمده، این کتاب در بخش عناصر داستان ترکیب به نسبت متعادلی از سنت­گرایی و نوآوری دارد. در مواردی نظیر واقع­گرایی و توجه به جزئیات در شخصیت­پردازی، تلاش برای باورپذیر کردن وقایع داستان، توصیفات جزئی و رعایت لحن، گرایشات نوگرایانه و در مبحث ایستایی شخصیت­ها و شیوه­های معرفی شخصیت، عوامل موثر در پیشبرد وقایع و برخی از بن­مایه های داستانی به ویژه در بخش­های عاشقانه، گرایشات سنت­گرایانه غالب اند. در بحث زبان و شیوه نگارش با وجود تلاش موفق نویسنده برای نوسازی زبان از آنجا که این نوسازی بیش از هر چیز تحت تاثیر اسلوب شاعرانه سعدی به خصوص در گلستان صورت گرفته، این نوگرایی را می توان برگرفته از سنت و در قالب احیای آن دانست. در مبحث درون مایه نیز انتقاد جدی از جامعه سنتی ایران و تقابل بین سنت و تجدد، مهم­ترین درون مایه اثر بوده و به شیوه­ای متعادل و با تکیه بر ریشه­های موجود در سنت به نقد عیوب آن پرداخته شده است.

سنت, نوآوری, سرگذشت حاجی بابا, میرزا حبیب اصفهانی, عناصر داستان