راضیه جان نثاری - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی،واحد نجف اباد،دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد،ایران
مهدی نوریان - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد نجف اباد،دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد،ایران
حسین مسجدی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور اصفهان
محبوبه خراسانی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد نجف اباد،دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد،ایران.

تردیدی نیست که مولانا در سرایش مثنوی، وام دار متون عرفانی و حکمی پیش از خود است. با وجود این، پاسخ به این پرسش که چرا مثنوی معنوی یکی از شاهکارهای بی بدیل ادب پارسی است، پرسشی است که سالها ذهن پژوهشگران این حوزه را متوجه خود کرده است. نبوغ داستان پردازی مولانا نسبت به اخلاف خود، یکی از دلایل برتری این اثر است. شاید هیچ شاعری مانند مولانا به این حد در دقایق داستانی تصرف نکرده است. او گاه داستانی را قبض می دهد و در نهایت ایجاز و اختصار، بیان می کند و گاه حکایتی را بسط می دهد و آن را در چند صد بیت بیان می کند. در این مقاله، نگارندگان با احصای داستان های گسترش پذیرنده در مقایسه با مآخذ آن، به تحلیل چهار داستان مثنوی پرداخته اند و میزان تصرفات مولانا را در ساختار حکایت، با رویکرد ایجاز و اطناب مشخص کرده اند تا تفوق حکایات بسیط مثنوی در مقایسه با مآخذ آن، آشکار گردد. نتیجه به دست آمده نشان می دهد که قبض و بسط (ایجاز و اطناب) کاملا آگاهانه و با اهداف مشخصی بوده است. مولانا در داستان پردازی فکر کرده و اندیشیده داستان را می سراید.ساختار داستان ها دقیق است ، به طوری که هیچ عنصری از آن را نمی توان حذف کرد.و در نهایت همه حکایات اصلی و فرعی با پیوندی جدا نشدنی در رابطه با حکایات قبل و بعد از خود می آیند.

حکایات غنایی مثنوی, مآخذ داستان, تصرفات داستانی, قبض وبسط روایی, ساختار داستان