عبدالهادی اعتصامی - دانش آموخته دکتری شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب، پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث
رضا برنجکار - استاد گروه فلسفه غرب دانشگاه تهران
محمدجعفر رضایی - دانش آموخته دکتری شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب، پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث

در مباحث کلامی بحث از وجودشناسی صفات به خصوص رابطه ذات و صفات الهی مسئله بسیار مهم و اختلاف انگیزی است. در این مقاله دیدگاه عالمان امامیه را در مدرسه بغداد - به دلیل تاثیر جدی آنان در کلام امامیه و تاثیر و تاثرات کلام امامیه و معتزله در این دوره - درباره این مسئله بررسی کرده ایم. همه متکلمان امامیه در مدرسه بغداد همچون معتزله صفات زائد بر ذات را انکار می کردند؛ با این همه در پذیرش نظریه احوال که ابوهاشم جبایی مطرح کرده بود، بین آنان اختلاف بود. اگرچه شیخ مفید در این مسئله آشکارا با نظریه احوال ابوهاشم مخالفت کرد، سید مرتضی همسو با معتزلیان پیرو ابوهاشم مانند قاضی عبدالجبار نظریه احوال را پذیرفت. دیگر متکلمان مدرسه بغداد مانند شیخ طوسی و کراجکی موضعی همراه با تردید در این مسئله در پیش گرفتند.

صفات خدا, کلام امامیه, مدرسه بغداد, کلام معتزله, نظریه احوال