بررسی هماهنگی واکه ای و واکه ای - همخوانی در زبان فارسی در چارچوب نظریه بهینگی

هماهنگی واکه ای همانند همگونی فرایندی با بسامد بالاست که در بسیاری از زبان های دنیا قابل مشاهده است. این فرایند در بسیاری از نظریه های واج شناسی نظیر زایشی، خود­واحدی و بهینگی بررسی و تحلیل شده است و به­نوعی فرایندی است که به ارزیابی نظریه های مختلف واج­شناسی می پردازد. مقاله حاضر به بررسی هماهنگی واکه­ای و هماهنگی واکه­ای هم­خوانی در زبان فارسی در چارچوب نظریه بهینگی می­پردازد. هماهنگی واکه ای به مشخصه های مختلفی در زبان نظیر ارتفاع، پسین بودن واکه، گردی، ریشه زبان پیش­آمده و خیشومی­شدگی وابسته است. روش تحقیق مقاله حاضر تحلیل محتواست و داده­های آن به شیوه تمام­شماری و نیز هدفمند از فرهنگ فارسی معین (۱۳۸۸) گردآوری شده­ است. چارچوب نظری این پژوهش نظریه بهینگی است. هدف مقاله حاضر، بررسی هماهنگی واکه­ای و واکه­ای هم خوانی در زبان فارسی و طبقه­بندی انواع آن از نظر مشخصات واجی است. بررسی دادها نشان می­دهد که در زبان فارسی هماهنگی واکه ای به مشخصاتی نظیر پسین بودن، ارتفاع و گردی واکه مرتبط است. همچنین، برخی مشخصات هم­خوان­ها از­جمله کامی­شدگی در هماهنگی واکه­­ای هم­خوانی دخیل هستند. نتایج بررسی داده­ها نشان می­دهد که در زبان فارسی برای تبیین هماهنگی­ها، جایگاه قوی به لحاظ واجی و صرفی عامل مهمی به­شمار می­رود. همچنین، محدودیت­های مجاز بودن، تطابق و همانندی در این هماهنگی­ها گزینه بهینه را به­دست می­دهند.    

Keywords:

vowel harmony vowel-consonant harmony optimality theory Persian , واژه­های کلیدی: هماهنگی واکه ای , هماهنگی واکه­ای هم­خوانی , نظریه بهینگی , زبان فارسی.