احمد فرشبافیان - Assistant Professor of Persian language and Literature, Tabriz University
اسماعیل صفائی اصل - Alumnus in Linguistics, PhD, Allameh Tabataba'i University
یوسف آرام - Assistant Professor of Linguistics, Bu-Ali Sina University, Hamedan

این مقاله در چارچوب «رده­شناسی نقش­گرای نظام­مند» و با تکیه بر تعمیم­های رده­شناختی متیسن (۲۰۰۴) کوشیده است، رفتارهای رده­شناختی نظام آغازگر دو زبان فارسی و ترکی آذری را که به لحاظ نسبی به دو خانواده زبانی متفاوت متعلق­اند، توصیف و مقایسه کند. به بیانی مشخص­تر، این پژوهش تلاش کرده است به این پرسش اساسی پاسخ دهد که با توجه به تعمیم­های رده­شناختی متیسن، نظام آغازگر و مشخصا سه زیرنظام «نشان­داری آغازگر»، «گزینش آغازگر»، و «نوع آغازگر» در زبان فارسی چه تفاوت­ها و شباهت­هایی با آن نظام­ها در زبان ترکی آذری دارند. مطالعه حاضر نشان داد که دو زبان فارسی و ترکی آذری ۱) دارای ساخت آغازگری پایان­بخشی تقریبا همانند هستند، ۲) با آغازگرهای بی­نشان و نشان­دار به یک شکل برخورد می­کنند، ۳) افزون بر آغازگر ساده، دارای آغازگر چندگانه نیز هستند، ۴) با عناصر سازنده آغازگر چندگانه به یک شکل برخورد می­کنند و ۵) دارای نظام آغازگر وجه­آزاد هستند. این یافته­ها نشان می­دهد که دو زبان فارسی و ترکی آذری که به لحاظ نسبی کاملا متفاوت هستند، دارای نظام آغازگر و مشخصا سه زیرنظام «نشان­داری آغازگر»، «گزینش آغازگر»، و «نوع آغازگر» مشابهی هستند. این نتیجه با «اصل سازگاری محوری» هم­سو است. بر اساس این اصل، زبان­ها با توجه به محور جانشینی/ نظام و نه محور هم­نشینی/ ساخت، گرایش به سازگاری بیشتر با یکدیگر دارند.    

رده ­شناسی نقش­گرای نظام­ مند, تعمیم­های رده ­شناختی متیسن, نظام آغازگر, زبان فارسی, زبان ترکی آذری.