زهرا اختیاری - Associate Professor, Ferdowsi University of Mashhad, Iran

روستای تاریخی خانیک گناباد گویشی کهن و دست­نخورده دارد. در این گویش افعال و کلمه­هایی وجود دارد که در دیگر گویش­ها یا اثری از آن­ها نیست یا به­ندرت دیده می­شود؛ از جمله آن­ها فعل­های ساخته­شده از مصدر «مایستا» است که ساخت­ها و زمان­های مختلف آن در نقش فعل کمکی و مستقل با زمینه ذهنی قبلی در خانیک با بسامد فراوانی رواج دارد. از این مصدر در گویش خانیکی چندین نوع ساخت مضارع و ماضی وجود دارد که بیشتر با ستاک­های فعلی و ساخت­های فارسی معیار، تفاوت­ دارد. این جستار به بررسی ساخت­های فعلی رایج این مصدر در گویش خانیکی پرداخته است که با هدف حفظ و رواج این فعل­ها و ارائه روش­هایی برای ساخت فعل­های نو و نیز کمک به افزایش نزدیک به پانصد ساخت فعلی در زبان فارسی ارائه می­شود. مواد مقاله به روش سنتی و بر اساس گفت­وگو با گویشوران کهن­سال و بیشتر بی­سواد خانیک، پی­ریزی و سپس تحلیل شده است. در گویش خانیکی تعداد زمان­های رایج از مصدر «مایستا» [mæ:jstæ:] از فارسی معیار بیشتر است، به­خصوص که ساخت­های این مصدر در فارسی معیار به­کار نمی­رود. علاوه بر زمان­های دستوری رایج در فارسی معیار، ساخت­های دیگری از ماضی، مضارع­ و آینده این مصدر معرفی شده است که به احیا و ساخت افعال فراوانی در زبان فارسی کمک خواهد کرد. همچنین، به بیان اختلاف ریشه یا بن فعلی این مصدر در ماضی و مضارع پرداخته شده است.  

Keywords: Khanikian Dialect, Infinitive “mæ:jstæ:”, Tenses and verbs “mae:jstae:”, “Root verb”., واژه های کلیدی: گویش خانیک, مصدر «مایستا» [mæ:jstæ:], زمان ها و فعل های «مایستا», ستاک ها.