علی صفاری دربرزی - مسئول پژوهش و فناوری دانشگاه جامع علمی کاربردی استان یزد
حسین صیادی تورانلو - عضو هیات علمی گروه مدیریت دانشگاه میبد
محسن لاله زار تفتی - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه علم و هنر یزد
پوریا مالکی نژاد - دانشجوی دکتری رشته مدیریت صنعتی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد

زمینه و هدف: مسئله قاچاق سوخت در کشور به ­عنوان یکی از مهم­ترین موضوعات مورد بررسی در دستور کار تمامی نهاد­ها قرار گرفته است. زمینه­ یابی و کنترل قاچاق سوخت در کشور خواهد توانست تا از هدر رفت بسیاری از منابع پولی و انسانی پیشگیری کند. هدف از این پژوهش طراحی مدل ساختاریافته­ ای است تا با استفاده از نقش موثر فن آوری اطلاعات به کاهش قاچاق سوخت در کشور منتهی شود. روش پژوهش: به­ منظور انجام تحقیق، در مرحله اول ۱۴ عامل موثر بر کاهش قاچاق سوخت در کشور شناسایی شد. سپس با استفاده از نظرات ۷۶ تن از خبرگان قاچاق سوخت در کشور، از طریق پرسش­نامه مقایسات زوجی اقدام به تعیین روابط میان هر یک از عامل­ ها شد. به منظور طراحی مدل ساختارمند از روش مدل­ سازی ساختاری تفسیری استفاده شده است. در ادامه با استفاده از پرسشنامه شامل ۵۶ سوال اقدام به برازش مدل مفهومی شکل گرفته با استفاده از مدل­ سازی معادلات ساختاری شد. یافته ­ها: یافته­ های پژوهش نشان از قرارگیری ۱۴ عامل شناسایی شده در پژوهش در ۵ سطح کلی دارد. عامل­ های اصلاح قیمت های داخلی سوخت و متناسب سازی آن با نرخ های بین المللی با هدف کاهش حاشیه سود قاچاق سوخت، استفاده از ابزارها و فن آوری های روز برای کنترل قاچاق سوخت مانند سامانه RFID، ارائه برنامه منسجم و یک­پارچه در موضوع قاچاق سوخت و ضرورت هم­گرایی دستگاه های مسئول به­ عنوان عامل­ های شروع­ کننده در کاهش قاچاق سوخت کشور، به عنوان عامل های آغازگر در مدل شناسایی شدند. نتیجه­ گیری: استفاده مناسب و ساختاریافته از تمامی عامل­های موثر بر قاچاق سوخت کشور؛ خواهد توانست به ایجاد یک بستر سالم در این زمینه کمک کرده و تصمیم­ گیران کلان کشور را در کاهش هدر رفت منابع از داخل کشور یاری کند.

قاچاق سوخت, فناوری اطلاعات, مدل سازی ساختاری تفسیری, مدلسازی معادلات ساختاری