سید محمد مهدی میرمعزی - دانشجوی دکتری رشته مدیریت پروژه و ساخت، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، ایران
محمد حسین صبحیه - دانشیار دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، ایران

با مطرح شدن تئوری های توسعه، بخش عمومی همواره مترصد جذب بخش خصوصی برای مشارکت در احداث پروژه های زیربنایی است. فرآیند مشارکت در کشورهای توسعه یافته از مشکلات کمتر، و در کشورهای در حال توسعه، با موانع و مشکلات عمیق تری مواجه است. در این کشورها و ازجمله ایران، به رغم استقبال مناسب اولیه، پیچیدگی ها و چالش های متعدد، عملکرد پروژه و در نتیجه ادامه مشارکت را تحت تاثیر قرار داده است. پژوهش حاضر به منظور شناسایی و تبیین عوامل پیچیدگی محیط پروژه های مشارکت بخش های عمومی و خصوصی در قراردادهای ساخت، بهره برداری و انتقال (BOT) انجام شد. در این پژوهش از استراتژی مطالعه موردی چندگانه برای مطالعه عمیق و میدانی پروژه های مشارکت آزادراهی استفاده شد. هر مورد به طور تفصیلی مورد مطالعه قرار گرفت و سپس داده-های پژوهش توسط استراتژی نظریه داده بنیاد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. محصول اصلی این پژوهش، مدل پارادایمی آسیب-شناسی پروژه های مشارکت آزادراهی است. در این مدل، پدیده محوری، نارضایتی بخش خصوصی از عدم قطعیت های هزینه، زمان و درآمد آزادراه منبعث از محیط پیچیده پروژه شناسایی شد. مهم ترین عوامل علی و محرک پیچیدگی محیطی، تاثیر ناپایداری های اقتصادی، سیاسی و حقوقی، همراه با چالش های فرهنگی و اجتماعی که فضایی با ابهام زیاد و پرریسک را بوجود آورده اند، به دست آمد. عوامل بسترساز مانند ناهمسویی در قوانین، ضعف های قراردادی، سیستم بانکی ضد توسعه و در نهایت نابالغی طرفین مشارکت، شناسایی شدند. عوامل مداخله گر در انتخاب راهکارهای تعاملی، همچون عدم وجود بازار مناسب طرح های سرمایه گذاری، نفوذ نهادهای قدرتمند، پای بند نبودن به تعهدات و عدم وجود طرح جامع حمل و نقل، مورد تاکید کنشگران بود. بر اساس این پژوهش، مهم ترین پیامدهای پیچیدگی در محیط پروژه، ابتدا افزایش بی اعتمادی و سپس ابهام در تحقق بازگشت سرمایه شناسایی شدند.

مشارکت عمومی خصوصی, قراردادهای ساخت, بهره برداری و انتقال, پیچیدگی, ریسک, عدم قطعیت, آزادراه, نظریه داده-بنیاد