محمد فتحعلیخانی - عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

جایگاه عقل در علم از منظر نظریه‎های مختلف علوم انسانی یکسان نیست. می‎توان با در نظر گرفتن مولفه‎های تشکیل‎دهنده علوم انسانی و اجتماعی، آن‎گونه‎که در نظریه‎های علوم انسانی بیان شده است، و با توجه به حدود و قلمرو عقل، آن‎گونه‎که در نظریه‎های عقل بیان شده است، جایگاه عقل در هریک از تصاویر ارائه شده از علوم انسانی و اجتماعی را سنجید. بخشی از این تحقیق گسترده مربوط است به سنجش اعتبار تصاویر مختلف این علوم براساس حدود و قلمروی است که برای عقل عملی در نظریه‎های عقل گفته شده است. مقاله حاضر درصدد بررسی عقلانیت علوم انسانی و اجتماعی با استفاده از این بخش از نظریه‎های عقل است. روش انجام این بررسی تحلیل نظریه‎های علوم انسانی به منظور سنجش جایگاه عقل عملی در هریک از این نظریه‎هاست. بدین منظورنخست با استفاده از برخی نظریه‎های علوم انسانی، مولفه‎های گوناگون دخیل در تحقق علوم انسانی شناسایی و سپس با استفاده از نظریه‎های عقل عملی، احتمالات مختلف درباره حدود و قلمرو عقل عملی بیان شده است، و درنهایت بنابر احتمالات مختلفی که درباره حدود و قلمرو عقل عملی وجود دارد، جایگاه عقل عملی در در نظریه‎های تحلیل شده علوم انسانی، نتیجه‎گیری شده است.

علوم انسانی, علوم انسانی دینی, علوم انسانی اسلامی, نظریه‎های عقل, عقل عملی, احکام هنجاری