بابک رجبی - فراغ التحصیل کارشناس ارشد معماری از دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان

در میان اصول مهم معماری ایرانی اعم از مردم واری، درونگرایی، نیارش و خودبسندگی اصل پرهیز از بیهودگی از اصول مهم و شاخص معماری ایرانی در قبل و بعد از اسلام ه بشمار می آید که باید گفت به طور خاص بعد از اسلام با آیات و روایات دین مبین اسلام و مبانی نظری و فکری اسلام به طور ویژه تقویت و هدفمند در اجرای بناها و جزئیات آن به طور خاص مورد توجه قرار گرفت. در میان اصول شاخص معماری اصلی که به طور ویژه پس از اسلام با بهره گیری از آیات و روایات و مبانی فکری اسلام به طور خاص در معماری ایران تقویت و سبب ایجاد معماری مبتنی بر اصول اسلامی شد. اصل پرهیز از بیهودگی می باشد. در این مقاله هدف بررسی نقش آیات و روایات اسلامی در ایجاد خانه های سنتی ایران در معماری دوران اسلامی و تزئینات و جزئیات آن می باشد و در این راستا دنبال اثرات پرهیز از بیهودگی در مقوله های تزئینات وهمچنین مقیاس بنا بوده و به نوعی اینکه این تزئینات و ا ندازه بنا می بایست به دور از هرگونه افراط و زیاده روی و تعدد و بزرگی صرف بوده و می بایست هدفمند باشند. بدانگونه که تزئینات در عین اینکه برخوردار از میانه روی و میزان لازم به دور از افراط است به موازات آن هدفمند و کاربردی بوده وبنا و ابعاد و وسعت آن نیز ضمن اینکه به اندازه و پاسخگو و ریز فضاها به اندازه و برخوردار از مقیاس انسانی و مردم وارند قابلیت هدفمندی در عملکرد نیز داشته باشد، بدین نحو که بنا می تواند قابلیت پاسخگویی به چند عملکرد را داشته و چند عملکردی نیز باشد. در همین ارتباط از میان گونه های مختلف معماری، خانه را به عنوان بیشترین مورد و نمونه ظهور ایناصل بررسی نموده و به طور خاص با بررسی و تحلیل نمونه ها و مصادیقی از آن مورد در معماری خانه های دوران اسلامی در ایران به ظهرو و بروز این اصل در خانه ها در دوره مذکور پرداخته شده است.

آیات قرآن کریم، اصل پرهیز از بیهودگی، معماری اسلامی، خانه در معماری سنتی