محمد بهزادپور - استادیار و عضو هیئت علمی گروه معماری و دانشکده فنی و مهندسی، واحد هشتگرد، دانشگاه آزاد اسلامی، هشتگرد، البرز، ایران
هادی ارجمندی - پژوهشگر مقطع کارشناسی ارشد مهندسی معماری، مسئول امور قراردادها و امور پیمان، اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان فزوین، ایران

نور به عنوان فراگیرترین عنصر طبیعت، در تجربه مخاطب از فضا نقش مهمی را ایفا می نماید. یکی از جنبه های قدرتمند فضای معماری تاریخی ایران، به کارگیری خدرمندانه نور است. بهره برداری از نور روز در معماری سنتی ایران علاوه بر تامین روشنایی، پاسخگویی نیازهای اقلیمی، فیزیکی، روانی و زیبایی شناسی بوده است. در راستای این رویکرد، معماری ایرانی تجربه های موفقی در بهره گیری خلاقانه نور در فضاهای داخلی دارد. ترکیبات متنوع از مدخل های نوری نشان این ادعا است. به منظور بررسی جایگاه نورپردازی طبیعی در معماری ایران، پژوهشی در مجموعه کاروانسرای سعدالسلطنه قزوین صورت پذیرفت. هدف از این پژوهش، بررسی کیمیت و کیفیت نور روز وعملکرد انواع مدل های نور در یک فضای عمومی- تجاری است که بنا بر کاربری خاص، محدودیت هایی در بهره مندی از انواع روزن ها دارد. در این تحلیل، نور طبیعی، در تاریخ ها و ساعت های معلوم و نیز به صورت سالانه، با استفاده از شاخص های کمی ارزیابی نور روز بررسی شده است. یافته های تحقیق نشان از تبعیت توزیع روشنایی نور روز از الگویی خاص می نماید. به طوری که بازه های سهم روشنایی در کل سال تقریبا ثابت است و با تغییر فصل تفاوت چشمگیری در سهم دریافتی دیده نمی شود. همچنین میزان نور دریافتی در بین از ۷۰% از مساحت راسته کاروانسرا و ۵۰% از زمان های کاربری، بین بازه ۱۰۰ تا ۱۵۰۰ لوکس قرار دارد که نوری مطلوب برای یک فضا محسوب می شود. میزان تامین نور کمی و کیفی در کاروانسرای سعدالسطنه بر اساس آنالیز یافته ها، از اهم نتایج پژوهش حاضر است.

سعدالسلطنه، نور، چهارسوق، راسته سعدالسلطنه