رودابه خاکپور - گروه آموزش، عرفان اسلامی ، دانشکده علوم انسانی سمنانف ایران
عظیم حمزئیان - گروه آموزش عرفان اسلامی، دانشکده غلوم انسانی سمنانف ایران
محمود شیخ - گروه ادیان و عرفان ، دانشکده الهیات تهران، تهران ، ایران

انسان مومن و معتقد به عالم غیب، همواره درپی آن است که عبودیت و بندگی خود را نسبت به ساحت خداوندی که غیب الغیوب و کنز مخفی است، ابراز نموده و به انحاء گوناگون عرض بندگی به ساحت جهان آفرین نماید. در نگاه عرفانی، عبادت دارای معنی و مفهومی عمیق است که از ظاهر شریعت به باطن بلکه به باطنهای آن رسوخ کرده و لبلباب را اراده مینماید. در این مقاله با روش تحلیلی، به بررسی جایگاه ظاهر و باطن اعمال عبادی از منظر خواجه عبدالله انصاری و مولانا پرداختیم. این پژوهش نشان می دهد که خواجه عبدالله به رعایت ظاهر عبادت و شریعت توجه خاصی کرده، ولی در این مرتبه توقف ننموده است؛ بلکه رسیدن به کمالات الهی و آراسته شدن به فضایل اخلاقی را بزرگترین هدف عبادت قرار داده است. مولانا نیز با توجه به مشرب عرفانیاش، بیان میکند سالک و طالب حق تعالی، باید از ظاهر عبادت عبور کرده و به باطن اعمال دستیابد. وی هدف از انجام اعمال عبادی را رسیدن به مقام کشف و شهود میداند. به عبارتی هدف غایی و نهایی از انجام اعمال عبادی را استغراق و بیهوشی در محبوب و معشوق ازلی که نهایت سیر و سلوک عرفانی نیز رسیدن به آن بوده؛ میداند.

خواجه عبدالله انصاری, مولوی, اعمال عبادی, باطن و ظاهر