محمد فرجی دارابخانی - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
هوشنگ مرادی - کارشناس ارشد جغرافیای پزشکی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

گردشگری مذهبی عامل بسیار مهمی در توسعه­ی شهرها محسوب می­شود؛ زیرا توان بالایی برای جذب گردشگران دارد و یکی از مهم­ترین و پررونق­ترین گونه­های گردشگری است که اثرات قابل توجهی را در ابعاد مختلف جوامع برجای گذاشته است. امروزه در اقتصاد بسیاری از کشورها که با صادرات تک محصولی مانند نفت مواجه هستند، گردشگری مذهبی می­تواند درآمدهای بسیاری برای مناطق گردشگری داشته باشد. شهر مهران یکی از مناسب­ترین شهرهای گذرگاهی- مرزی برای فعالیت­های گردشگری - زیارتی؛ به ویژه به­عنوان گذرگاه مرزی کنگره­ی عظیم اربعین و تردد عمده­ی زائران عتبات عالیات و از مطمئن­ترین مناطق غرب کشور برای فعالیت­های تجاری و اقتصادی است؛ بنابراین ضرورت دارد توسعه­ی آن در بستر برنامه­ریزی صحیح و مدیریت اصولی قرار بگیرد تا توسعه­ی پایدار شهری در آن نمود فضایی پیدا کند. هدف پژوهش حاضر سنجش و ارزیابی نقش گردشگری مذهبی در توسعه­ی پایدار شهر مهران است، نوع پژوهش کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است که در آن از روش­های پیمایشی و اسنادی استفاده شده است. جامعه­ی آماری این پژوهش ۱۷۴۳۵ نفر ساکن در شهر مهران و تعداد ۳۷۶ نمونه است که با استفاده از فرمول کوکران برآورد شده است. برای انتخاب نمونه­های آماری از روش نمونه­گیری تصادفی ساده و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون T تک نمونه­ای و آزمون فریدمن با نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته­ها و نتایج پژوهش بیانگر رابطه­ی مثبت و معنادار بین گردشگری مذهبی و توسعه­ی پایدار شهری مهران است؛ چنان­که با سطح معنا داری ۰۰۰/۰ و اطمینان ۹۹ درصد؛ به­ترتیب و به­طور میانگین در شاخص­های کالبدی- فضایی (۵۶/۳)، اجتماعی- فرهنگی (۲۷/۳) و اقتصادی (۲۵/۳) بیش­ترین تاثیر مثبت و مطلوب، اما در بعد زیست­محیطی (۳۰/۳) با عنایت به این­که گویه­های مورد بررسی، توابع منفی از شاخص یاد شده­اند، تاثیر منفی و نامطلوب داشته و شهر را با چالش ناپایداری زیست­محیطی مواجه ساخته است. 

گردشگری مذهبی, توسعه ی پایدار شهری, شهرهای گذرگاهی- مرزی, اربعین, مهران