محمدامین سلگی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)

جبل عامل در سده های هفتم تا دهم به یکی از مهم ترین مراکز علمی شیعه تبدیل شد و علما و مجتهدین بزرگی همچون شهید ثانی، محقق کرکی، حسین بن عبدالصمد، شیخ بهایی و... از آن دیار طلوع کردند. با تشکیل حکومت صفویه (۱۱۳۵-۹۰۷) و اعلام رسمی تشیع به عنوان مذهب رسمی کشور توسط شاه اسماعیل، توجه علمای امامیه -به خصوص علمای جبل عامل- به سمت ایران جلب شد. علمای امامی در جبل عامل که تحت فشار و آزار و اذیت و کشتارهای حکومت عثمانی و ارتش ممالیک قرار داشتند، دائما در سفر و تقیه بودند و بعضا مذهب خود را شافعی معرفی می کردند. با توجه به اینکه در دوران حکومت صفویه به عنوان اولین حکومت مستقل و قدرتمند شیعی از زمان آغاز غیبت کبری تا قرن نهم هجری قمری، نیاز به حضور و مشارکت علماء و فقهای طراز اول شیعه به شدت احساس می شد، جریان مهاجرت و نقل و انتقالات این علماء از سراسر جهان اسلام به ایران، یکی از مهم ترین و اساسی ترین اتفاقات در تاریخ فقه شیعه است. موضوع اصلی این پژوهش، بررسی علل و تاثیرات علمای جبل عامل به ایران و علت عدم مهاجرت برخی از علماء همچون شهید اول و شهید ثانیمی باشد. در شرایط زمانی که غالب علمای جبل عامل به ایران آمدند، عدم مهاجرت برخی از فقهای طراز اول، مساله ای مهم به نظر می آید و علت این مساله ما را با فضای سیاسی، اجتماعی و مذهبی فقهاء و تفاوت فضای فکری و دینی مردم آن روز آشنا می سازد. روش این پژوهش براساس نحوه اجرا، توصیفی-تحلیلی می باشد و براساس روش گردآوری اطلاعات،از طریق مراجعه به کتب فقهاء و بررسی آیات و روایات صورت گرفته است.علمای جبل عامل به خاطر فشار و اختناق هایی که در جبل عامل وجود داشت و همچنین به دلیل مساعد دیدن شرایط حکومت صفوی برای ایجاد و تثبیت یک حکومت شیعی، شرایط را برای همراهی با حکومت مهیا دیدند و تبلیغ و ترویج دین از طریق توسعه حوزه های علمیه و تربیت شاگردان را وظیفه خود دانستند. در این میان پرهیز فقهایی همچون شهید ثانی از ماندن در ایران و همراهی حکومت صفوی، به خاطر شرایط حاکم بر جامعه و پرهیز علماء از رها کردن فضای علمی و همنشین شدن با اهل دنیا بوده است.

جبل عامل، حکومت صفوی، مهاجرت فقهاء